اگر ضمیری مضاف الیه باشد و از مضاف الیه خود جدا شده باشد جهش ضمیر یا رقص ضمیر نامیده می شود و نباید آ ن را با کار برد بلاغی ضمیر اشتباه گرفت اما تفاوت این دو مطلب را با ذکر مثال روشن می کنیم اگر به بیت زیر دقت کنیم متوجه می شویم این دو با هم تفاوت دارند
گفتم ببینمش مگرم در د اشتیاق
ساکن شود بدیدم و مشتاق تر شدم «م » در مگرم مضاف الیه است و جایگاه اصلی آ ن بعد از اشتیاق است یعنی مگر درد اشتیاقم یعنی درد اشتیاقم که در اینجا درد اشتیاق من ضمیر میم که مضاف الیه است از اشتیاق که مضاف است جدا شده است اما ضمیر «ش»در ببینمش جایگاه این ضمیر قبل از ببینم است و مفعول است برای تاکید بر فعل این ضمیر متصل مفعولی بعد از فعل می آ ید و کلا ضمایر متصل مفعولی به فعل متصل می شوند این ضمیر «ش»از جایی جدا نشده است در اصل گفتم من او را که همان «ش»است و به معشوق بر می گردد می بینم و درد اشتیاق من آ رام می گیرد اما او را دیدم و مشتاق تر شدم مانند بیت
دیدمش خرم و خندان قدح باده به دست
وندر آ ن آ یینه صد گونه تماشا می کرد
ضمیر «ش»کار برد بلاغی دارد اما از چیزی جدا نشده است بلکه برای تاکید بر فعل بعد از فعل آ مده است
اگر دقت کنیم مثالی که در خود آ زمایی کتاب سوم نیز برای جابه جایی ضمیر آ مده است دقیق مضاف الیه است و از مضاف جدا شده است که نمونه ای که در درس خواسته شده است
بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت در این مثال «م »در گلم در جای خود به کار رفته است و در اصل مفعول است بوی گل نهاد من را مفعول مست مسند و کرد فعل و نباید بگوییم بوی گل چنان مستم کرد زیر سیاق جمله خراب می شود بوی گل مست من را چنان کرد!!!!!!؟؟؟اما «م »در دامنم مضاف الیه است و از مضاف خود که دست باشد جدا شده است که می شود دامن از است من رفت و رفت معنی افتاد می دهد مثلا لیوان از دست من افتاد که من که منفصل همان «م» است پس بهتر است این دو از هم تمیز داده شوند . برای تفصیل بحث به مبحث بلاغت ضمیر و رقص ضمیر در زبان شناسی دکتر شفا مراجعه شود .
سلامی چو بوی خوش آشنایی بدان مردم ِِدیده ی روشنایی