وبلاگ شخصی مصطفی قدمی شهرضا

درس هجدهم

دماونديه

1- اي دماوند! اي كه همانند ديو سپيد ، اسيري  و گرفتار شدي ،  اي دماوند  كه همانند بام جهان  برافراشته اي .

2-  كلاهخودي از برف  بر سر نهاده اي  و كمربندي آهنين ( صخره  ها و سنگ  ها ) بر كمر بسته اي .

3- از آن جهت  چهره زيباي خود را در پشت  ابر پنهان  كرده اي  كه مردم  روي زيباي تو را نبينند .

4- براي آن  كه از  هم نشيني  و هم صحبتي  با مردم  پست  وحيوان  صقت  رها شوي ......

5-  با خورشيد  هم پيمان  شده اي  و با ستاره ي  مشتري ،  پيوند  و ارتباط  برقرار كرده اي.

6- وقتي  زمين از ظلم  و ستم  آسمان 0 روزگار )  اين گونه  افسرده   وخاموش  و معلق  مانده ،  ... .

7-  زمين از شدّت خشم  مشتي  برآسمان  كوبيد  كه آن مشت  گرده كرده  تو هستي  اي دماوند

8-  تو مشت بزرگ و  درشت   روزگار هستي  كه از قرن   ها پيش  به ارث  رسيده اي .

9-  اي دماوند  !  به سوي  آسمان  برو و چند  ضربه   بر آن  بكوب .

10- نه نه ،  تو مشت  روزگار  نيستي  و من از اين سخن  خود راضي  نيستم .

11-  تو قلب  سرد و منجمد  زمين هستي  كه از شدت  درد و ناراحتي  ، ورم  كرده اي.

12- براي آن  كه درد  و ورم  تو فروكش  كند مرهمي  از برف  بر آن نهادند .

13- اي دماوند ،  سكوت نكن  و سخن  بگو .  ناراحت  نباش  و با خوشحالي بخند .

15-  خشم  دروني ات  را پنهان نكن  و از اين شاعر  دلسوخته  پندي  بشنو .

16-  اگر آتش  درونت  را پنهان كني  وخشم  دلت را بيرون  نريزي ، به  جان  تو سوگند  كه وجودت  را نابود  مي سازد .

17- آسمان ( روزگار )  شيطان  صفت  حيله گر ،  بند محكمي  بر دهان  بزرگ  و عميق  تو بسته  است ( نظام استبدادي ، آزادي بيان  را سلب  كرده است ).

18- اي دماوند !  من بند دهان  تو را باز  مي كنم  و آزادي  بيان را  برايت  فراهم مي كنم  حتّي  اگر مرا بُكشند .

19-  من از  خشم دروني  ام  شعله اي  سوزان  مي  فرستم  تا آن  بند دهانت  را بسوزاند ( باا شعار  آتشين  خفقان را نابود  مي كنم ).

20- من اين كار ( گشودن  بند از دهان ) را انجام  مي دهم  اميدوارم  كه در نظر  تو خوشايند  باشد .

21-  تا اين   كه رها شوي  و همانند  ديو آزاد  شده از  بند اسارت ، فرياد  و خروش  سر بدهي .

22- فرهاد  مهيب  و خشم آگين  تو آن چنان  لرزه اي  برپا كند  كه از  نور  و كجور  تا نهاوند ( سرتاسر  ايران ) را بلرزاند

23- درخشش شعله ي آتشفشان تو از البرز تا الوند ( سراسر ايران ) را روشن سازد . ( درخشش كلام آتشينت روشنگر  همگان  باشد )

24- اي مادر پير و گيسو  سفيد من ! اي دماوند !  اين پند  فرزند  بدبخت  خود را بشنو ......

25-  اين روسري سفيدت  را كه  نشانه ي  عجز  و ناتواني  است از سرت  بردار و بر تخت  قدرت  و شكوه  خود تكيه  بزن .

( مفهوم  ابيات 24 و 25  به مردم   ايران   توصيه   مي كند  كه سازش  با استبداد را رها  كنند و خود حكومت  را به دست  گيرند )

26- مانند اژدهاي  بزرگ  و خطرناك  حمله ور شو و همچون  شير خشمگين  و قهرآلود  فرياد  و خروشي  برآور.

27-  پايه هاي  اين بناي ظلم  و ريا  را ريشه  كن  ساز و نسل  و نژاد  اين حاكمان  ظالم  را نابود  كن .

28-  بنا و اساس  حكومت ظالمان  را نابود ساز زيرا  بناي ظلم را بايد  از ريشه   كند و نابود  كرد .

29-  حق انسان هاي خردمند  و مظلوم  را از اين   حاكمان   پست  و نادان بگير

درس بيست و يكم

سيرت مولانا

در همه ي  احوال  سبق  سلام  را مي ستود :         معني : هميشه در  هر شرايطي  پيش دستي  در سلام  كردن را تحسين  مي كرد .

 از وقت   خويش  باز آورد :                                معني : آرامش  او را بر  هم زد .

با آن  كه در صحبت  اهل عصر ، در مواردي  معدود از  كوره  در مي رفت  و مخاطب  معاند  را درهم  مي كوفت و شتم  مي كرد ...

 معني :   با آن كه  در هم  نشيني  با مردم   روزگار  در بعضي  موارد  خشمگين  مي شد  و مخاطبين  را كه با  او دشمني  داشت  سركوب  مي كرد و فحش  و ناسزا  مي گفت ...

 عادت كرده  بود كه همه چيز را گذران و همه ي احوال  عالم را در معرض تبديل تلقي كند .

معني :  مولانا  اين گونه  عادت  كرده بود  كه همه  چيز دنيا  را ناپايدار  و همه ي  اوضاع   عالم  را در حال  تغيير و تحول  مي دانست .

 مردي آن است  كه آزاد باشي  از اين  جهان ، و خود  را غريب  داني .

 معني :    در اين دنيا   به هر چيزي  كه نگاه بكني  و هر لذتي ( تلخ  و شيرين ) را بچشي ،  در مي يابي  كه اينها براي  تو دائمي  و ماندني  نيست و  به  جهان آخرت   مي روي .

 او در طريق  تبتل ،خويشتن  را از خود  خالي كرده   بود و به مرتبه ي فنا رسيده  بود .

 معني : او در راه دل بريدن از جهان و مردم و براي رسيدن به حقيقت، وجود خود  را فراموش كرد و به مام  فناي في الله رسيد .              ( به نهايت كمال رسيد )

 مرغ چون  از زمين بالا پرد اگر  چه  به آسمان  نرسد  اين قدر  هست  كه از  زمره ي خلق و اهل بازار متاز  باشد .

 معني : پرنده كه به سوي آسمان پرواز كند اگر چه به اوج آسمان نرسد ولي حداقل توانسته است كه خود را از خطر گرفتاري در دام   دوره كرده  باشد

.

مجرد  درويشي  در نزد  او موجب  نيل 

به حق 

 نمي شد :

درويشي مطلق ، موجب رسيدن  به حق  نمي شد ( درويش  بودن  در رسيدن  به حق ،  كافي نيست )

باري چون با تسليم به طرقيت ، پاي روح از دام تعلق خاك مي رهيد. پاي روح – اضافه ي استعاري/ دام تعلق- اضافه ي تشبيهي 

معني :  خلاصه  اين  كه با روي آوردن  به راه خداشناسي  روح او از  وابستگي  جهان  مادي آزاد مي شد

مال  و مكنت  را مانع  درويشي  نمي ديد .     معني : توانگري  و ثروت  را مانعي  براي  وارستگي  نمي شناخت .

ياران  را از اين كه تكيه   بر فتوح  و نذور  اهل  خير نمايند ،  تحذيرشان  مي نمود  و به انها  خاظر نشان  مي ساخت

  كه هر كس  اين  طريقت   نورزد  به پولي  نيرزد.       به پولي  نيرزد-  كنايه از  اين كه  ارزشي ندارد / نورزد، نيرزد – سجع  و جناس  ناقص

معني : ياران  خود را از دلبستگي  به  گرفتن   هداياي  نيكوكاران ، برحذر  مي داشت  و به آن ها  تأكيد  مي كرد كه هر كس  از گرفتن  فتوح  و نذور  خودداري  نكند  ارزشي  ندايد

وي دنيا را  از ايشان  دريغ  نمي دارد  بلكه  ايشان را از دنيا  دريغ  مي دارد .

معني :  مولوي گفت :  از اين  كه ايشان  از دنيا بهره  مند شوند  عيبي  نيست  امام اين   كه اسري  دنيا شوند  عيب است و آن ها را از وابستگي  و اسارت   دنيا  برحذر  مي داشت

اين  تنگ عيشي  براي  او نوعي  رياضت  نفساني  بود ، ناشي از  خست و خشك  دستي نبود

معني :  اين قناعت و بسنده  كردن به كمترين ميزان لازم ، نوعي  تهذيب نفس و صفاي  باطن بود  و ناشي از خسيسي  و بخيلي  او نبود .

افراط  اقويا  در تمتع ،  حق ساير  ناس  را ضايع   مي كرد

.

 معني :   زياده  خواهي و اسراف  قدرت مندان  در بهره مندي  از نعمت  ها و ثروت  ها ،  حق مردم  ديگر را از بين مي برد .

 در دنياي  عصر ما   كه پرخوري  و شهوت  پرستي  و تجمل گرايي  كمترينه ي  مردم براي بيش ترينه ي  آن ها جز

 گرسنگي  و بي نوايي و  گژتابي  و توسل  به خشونت  راه ديگري  باقي  نمي گذارد : در دنياي عصر  ما راحت طلبي

 اقليت  مردم ،  موجب  فقر و  انحراف  و گرسنگي  اكثريت   آن ها شده است .

 او عالم  اضداد  ودنياي  آكل  و مأكول  را  لازمه ي  حيات   حيواني  م يافت  درگيري  دائم  در تنازع  براي  بقارا

 ،  در سلوك  و راه كمال ،  انحراف  از خط  سير  روحاني  و امري  خلافت شأن انساني  تلقي  مي كرد :

اگر چه مولوي ،  اين دنياي  تشكيل  يافته از  عناصر  ضد هم  ودنياي  مادي  موجودات  خورنده  وخورده  شونده 

را جهت  ادامه ي  زندگاني  جسماني  و مادي اين   دنيا لازم   مي داند ،  امّا  انسان را فراتر از  حيوانات  مي داند و

مبارزه   براي زنده ماندن  را مانع   كمال انسان   و خلاف شأن  انسان  مي داند .

همواره  طريق  سلم  و دوستي  مي سپرد .            معني  : هميشه   راه دوستي  و اشتي را در پيش  مي گرفت .

 اگر چه  صحبت  را بر  خلوت  ترجيح مي داد ، باز عزلت را از صحبت كساني  كه در قيد   تعلقات   باقي  مانده بودند ،  بهتر  مي ديد .

 معني : هر چند  كه مولانا  هم نشيني با ديگران  را رب گوشه   نشيني  ترجيح   مي داد ، اما  باز گوشه  نشيني  را بر

هم  نشيني  با كساني  كه در قيد  و بند تعلقات  مادي  دنيا  بودند برتر  ميدانست .

بعد از  اين دانش  مندي را بمان ،  بينش مندي را پيش گير

 معني :   علوم ظاهري  و دانش هاي دنيايي را رها  كن و  بصيرت  و آگاهي  پيشه كن

 مشايخ  ديگر نيز  هر كدام   به تقريبي  حاضر  مي شدند .             معني :   ساير  مشايخ   هر كدام به  مناسبتي 

حضور  مي يافتند .

تبتل و التزام  فقر  او را  به كمال  استغفار  رسانيده  بود :  دل  برين از  جهان مادي ( زهد ) و پذيرش  و عادت  به فقر 

اختياري  او را  به مقام   بالاي بي نيازي  رسانده بود

درس بيست و  دوم

بارقه هاي  شعر فارسي

*** پيام هاي  اخلاقي حكايت هاي زير:

 سگي پاي صحرانشيني  گزيد :

 اجتناب  ودوري از  رفتار خلاف شأن  انسان (  توان كرد   با ناكسان   بدرگي /  وليكن نياييد  زمردم سگي )

 يكي روبهي  ديد بي دست و  پاي :

براي گذران  زندگي بايد   تلاش كرد  و به اميد ديگران نماند ( بخور تا تواني  به بازوي  خويش /  كه سعيت  بود در ترازوي خويش )

شنديم  كه لقمان  سيه فام بود :

 نيكي نمودن  افراد نيكوكار  و توجه  به زيدستان  ( بخوردم  يكي مشت  زور آوران / نكردم   دگر  زور بر لاغران )

 يكي قطره  باران  زابري  چكيد :

تواضع  و فروتني ،  انسان را  به مقام   بالا  مي رساند ( تواضع  كند هوشمند  گزين /  زند شاخ   پر ميوه  سر بر زمين )

 شبي ياد دارم  كه چشمم  نخفت :

 در راه حق  بايد  خالصانه  وارد شد و عشق  ورزيد ( فدايي  ندارد  ز مقصود  چنگ /  و گر برسرش  تير بارد  و سنگ )

 مفهوم  حكايت «  بازرگان  كيش »:

 قناعت  كردن و فريفته  نشدن  به مال  و ثروت ( گفت  چشم  تنگ  دنيا  دوست را /  يا قناعت  پركند  يا خاك گور )

 مفهوم  حكايت « شهزاده ي  قصير جثه » :

ارزش افراد به شجاعت  و جوانمردي  است نه  به قيافه ي  شاهرس « نه هر كه به قامت  مهتر ،  به قيمت  بهتر »

 مفهوم  حكايت «  طوطي و  زاغ »:

( كبوتر  با كبوتر  باز با باز / كند هم جنس با هم جنس پرواز ) و ( پارسا  را بس  اين قدر  زندان /  كه بود  هم طويله ي  رندان )

افسانه ي عاشقي

1- حكايت مي كنند كه خطيبي سخنران در مجلس پند و اندرز با مهارت موعظه مي كرد وحاضرين ازسخنان وي بهره منداز مي شدند .

2- از عشق و عاشقي  نكته هاي  ظريفي مي گفت  و داستان  عشق  را بازگو مي كرد .

3- شخصي  كه خرش  گم شده  بود نزد واعظ  رفت و او رااز گم  كردن خر خود ،  آگاه ساخت .

4-  واعظ با صداي بلند گفت :  امروز چه  كسي در اين  مجلس هست كه از عشق  بي بهره است

5- كيست  كه هرگز  رنج و سختي عشق  را نيده باشد و تا كنون  ستم و ظلم  زيبارويان ( معشوق ) را نكشيده  باشد .

6- مردي  ساده لوح  كه هرگز  درد عشق  و عاشقي  را نچشيده بود ، از جايش  برخاست .

7-  شخص گفت :   اي سخنور !  اي ستايش  شده ي  روزگار !  آن كس  من  هستم  كه از عشق و عاشقي  هرگز بهره  نبردم.

8- واعظ خطاب  به شخصي  كه خرش  را گم كرده  بود گفت :  اكنون خر تو  اين جاست  پس افسار  را بياورد .

درس بيست و هشتم

مي تراود  مهتاب

مي تراود مهتاب ....

 معني : نور كمي  از مهتاب  نمايان است  و كرم شب تاب  مي درخشد  اما كسي  حتي  براي لحظه اي  از خواب غفلت   بيدار  نمي شود .   غم و  اندوه   مردم  ناآگاه   خواب را از  چشمان   من دور  كرده است

نگران   با من  استاده  سحر ...

 معني : سپيده   دم همراه   با من ، نگران   و مضطرب  است و صبح   از من  مي خواهد  كه بانفس  روح بخش  خود اين  مردم   غفلت   زده را  آگاه سازم  اما من در راه تحقق  آرزوها  و خواسته هاي  خويش  رنج   و سختي  زيادي را تحمل  مي كنم .

 نازك آراي  تن ساق  گلي...

 معني : افسوس !  آرزوهاي  من براي بيداري  جامعه كه   همانند  ساقه ي  نازك و ظريف  گل است  و من  آن را با تمامي  وجودم  پرورش  دادم و  آبياري  كردم ،  در برابر  چشمانم  نابود  مي شود .

 دست ها  مي سايم ...

 معني : تلاش  مي كنم   تا راهي  براي بيداري  و آگاهي مردم   پيدا كنم   بيهوده  منتظر  هستم  تا كسي  در را بگوشايد( كسي  از خواب  غفلت  بيدار  شود )  در اين ميان   اوضاع  آشفته ي  مردم همچون   در و ديواري  بر سرم   مي ريزد  و باعث  رنج و عذاب  من مي شود .  (  جامعه  خود ،  خواهان بيداري نيست  از اين رو تلاش شاعر بي ثمر  است . )

مي تراود  مهتاب ...

 معني :  هنوز نور  كم سوي  ماه و تابش  كرم  شبتاب  نمايان است . (  كور سوي اميدي  هست )  مردي تنها  ( شاعر)  خسته و رنجور  در حالي  كه در  راه بيداري  مردم ، ناتوان   مانده است  بر دم  دهكده  با كوله باري  از آرزوهاي  تحقق  نيافته  منتظر كمك  و ياري است  و با خود  اين گونه  زمزمه  م كند : غم و  اندوه  اين مردم  غفلت  زده ،  خواب و آرام  را از چشمان   اشكبار  من گرفته  است .  ( شاعر  از ادامه ي  تلاش  خسته  و ناتوان  گشته   اما در عسن   حال اميد   خود را براي بيداري  مردم از دست  نداده است . )

درس بيست و نهم

خوان هشتم

يادم آمد :  هان ، ...

 معني :   آري به يادم آمد ، داشتم  اين را  مي گفتم  : آن  شب هم  سوز و تندي  سرماي زمستان  شدت داشت  . آه ،  كه چه  سرمايي !  تند و استخوان  سوز و سرماي  وحشتناك . ( بيانگر  ظلم و  بيداد  حاكم  بر جامعه )

ليك ، خوشبختانه  آخر ...

 معني :   اما سرانجام  جايي را براي  سرپناه   پيدا كردم  هر چند  كه بيرون از آن سرپناه  ، فضايي  تيره و سرد( بي روح )  همانند  ترس  و هراس  بود ولي  داخل  قهوه خانه (پناهگاه ) چون  شرم و حياء  گرم و روشن  بود .

 همگنان  را خون  گرمي بود

 معني :  همگي  نسبت به   هم ،  صميميت  و صفا  و يكدلي  داشتند ،  فضاي  قهوه خانه  گرم و روشن  و مرد نقال هم سخنانش  گرم و گيرا  بود .  به راستي  كه مجمع  صميمانه اي  بود .

 مردنقال ...

 معني :  مردنقال كه صدايي گرم و دلنشين داشت ، سكوت وخاموشي اش نيز سنگين  وگيرا  و شخنش همانند داستان  و روايت  آشناي او ( داستان هاي شاهنامه ) جذاب  بود ، در حالي كه راه مي رفت سخن مي گفت ، ( داستان  هاي شاهنامه  را  روايت مي كرد . )

چوب  دستي  متتشا مانند ...

معني : (  مرد نقال )  در حالي كه  چوب دستي ،  شبيه   عصا در دست داشت  و غرق  شور  و گرم  گفتن بودميدان  كوچك ( قهوه  خانه )  را گاهي  تند و گاهي  آرام طي  مي كرد .  از سوي ديگر  همه ي  حاضرين به مانند  صدف هايي  كه بر گرد   مرواريد  نشسته  باشند ، خاموش  و ساكت  با  تمامي وجود  به سخنانش  توجه  مي كردند .

هفت خوان ر زاد  سرو مرو ...

 معني : ( مردنقال )  از هفت خوان  مي گفت :  كه هفت  خوان را آزاد سرو سيستاني  و يا به  قولي « ماخ  سالار» آن مرد گرامي  و ارجمند  و آن   هراتي  خوب و پاك   دين اين  گونه روايت كرد ... اما خوان  هشتم   را اكنون  من شاعر  برايتان   روايت   مي كنم من كه نامم « ماث» ( مهدي  اخوان  ثالث) شاعر  با بهره مندي  از وقايع  قهوه خانه موضوعي  را به نام   خوان هشتم  براي بيان   مطالب ذهن  خود مي يابد  . به عبارت  ديگر از  اين به بعد  نقال هخود شاعر است .)

همچنان  مي رفت ...

 معني: (مرد نقال)همچنان در فضاي قهوه خانه قدم مي زد و همچنان داستان (مرگ رستم ) رار وايت  مي كرد . و اين گونه  مي گفت :

قصه است اين قصه ...

 معني :   شاعر مي گويد ، سخن  من ، قصه ي  درد و رنج   مردم است  و مبتني  بر واقعيت  است شعر  نيست كه   بر تخيل  محض  استوار باشد . اين  سخنان  من بازگو كننده ( ابزار سنجش )  مهر و دوستي  جوانمردان  است . اصلاً همچون  شعرهاي  بدون محتوا  نيست   كه فقط ظاهري آراسته  داشته باشد . ( شعر من  متعهد  و لبريز  از حقيقت  است . )

 اين گليم  تيره  بختي هاست ...

 معني : شاعر  شعر خود را گليم   تيره بختي ها ودرد و رنج   اين جامعه مي داند كه به خون  داغ سهراب  ها و سياوش ها آغشته   شده و روكش تابوت  پهلواني چون  تختي  گرديده است . ( پهلواني  چون سهراب و سياوش  و تختي  هر سه   ناجوانمردانه  كشته شدند . )

اندكي  استاد  و خامش ماند ...

 معني :  مرد نقال  توقف كرد و  ساكت شد ،  پس با صداي  خشم آلود  و لرزان  وآهنگي  رجزگونه  و دردناك اينگونه  گفت : ... .

 آه /  ديگر اكنون ...

 معني :  آه ديگر  آن تكيه  گاه  و اميد  كشور ايران  و شير مرد  ميدان  چنگ هاي  ترسناك ،  فرزند  زال ،  پهلوان جهان ، آن صاحب  و سوار  رخش  بي همتا  و آن كسي  كه هرگز  خنده  از لبانش  دور نمي شد ،  چه در  روز صلح  كه براي  مهر و دوستي  پيمان   بسته  و چه در روز جنگ  كه براي  كينه  و انتقام   سوگند  خورد ... .

 آري اكنون  شير  ايرانشهر ...

 معني :  آري ،  اكنون رستم   اين شير  ايرن  زمين ،  دلاور و پهلوان  سيستاني ،  مظهر  استواري ومردانگي ، فرزند زال ، در ته  چاه تاريك  و عميق  و پهناوري  كه در هر طرف  بر كف  و ديواره هايش  نيزه و خنجر  كاشته  شده بود ،  اسير گشته ، چاه مكر و حيله ي  ناجوانمردان ، چاه  فرومايگان و  بي دردان ، چاهي  كه بي شرميش همچون عمق و پهنايش  باور نكردني  و غم انگيز  و شگفت آور  است .

 اري اكنون  تهمتن...

معني : آري  رستم  اكنون  با اسب  غيور و دلاور خويش ، در ته چاهي  كه به جاي  آب ، زهر شمشير  و نيره در خود داشت ، ناپديد  شدهو اين   پهلوان  هفت خوان  در دام  دهان اين   خوان  هشتم (چاه )  گرفتار گشته است .

و مي انديشيد ...

 معني :  رستم با  خود مي انديشيد  كه ديگر نبايد  چيزي بگويد  چرا كه   فريب  ودشمني  ، بسيار  بي شرمانه و پست بود  و او بايد  درمقابل  اين  نيرنگ ،  چشم هاي  خود را ببندد  تا ديگر  چيزي را  نبيند.

 بعد چندي  كه ...

 معني :   بعد از اين كه چشمانش  را گشود  رخش خود را ديد كه خون  زيادي از تنش  خارج شده بودو از  بس كه شدت  زخم هايش  مؤثر و   كشنده بود   انگار كه   رخش هوش  و توان خود را از دست  داده و درحال  مرگ بود .

 او /  از تن خود ...

 معني :   او از تن  خود كه بدتر  از رخش  زخمي شده  بود اطلاعي نداشت  و توجهي  به   خودش  نداشت و مراقب  رخش بود .  رخش  آن يكتاي  گرامي ، آن  همتاي  بي مانند : رخش  درخشان  و زيبايي  كه هزاران  خاره ي  خوش از  او به ياد داشت .

 گفت در دل : « رخش ...

 معني :  رستم در دل خود  اين گونه   مي گفت :  بيچاره  رخش ، و اين  براي اولين  بار بود  كه لبخند  از لبان رستم  دور مي شده  زيرا رخش  عزيز  خود را غرق در  خون و ناتوان  مي ديد .

 ناگهان انگار ...

 توضيح :   نابرادر :  در شاهنامه   شغاد  برادر ناتني  رستم است  و اينجا  مقصود  برادري  كه به جاي  برادري ، دشمني  مي كند /  چاهسار  گوش -  اضافه ي  تشبيهي  / مي پيچيد : طنين  انداز مي شد .

باز چشم  او ...

 معني :  دوباره چشم  رستم   به رخش  افتاد  اما افسوس  كه رخش زيبا  وغيور  و بي نظير  او با  آن همه  خاطرات خوشي كه   با او داشته ، مرده  است آنچنان   كه انگار  آن خاطرات  فراوان  وخوش را در خواب  مي ديده است . ( رستم  خاطرات  خود با رخش  را خواب  و خيال  بي اساس  مي بيند ):  اين قسمت  بيانگر  احساسات  و عواطف رستم است .

 بعد از  آن  تا مدتي ...

 اين بخش بيانگر  رقت  قلب رستم  است .

 مرد نقال از ...

 معني :   از صداي  مرد نقال ،  ناله و زاري  چون باراني  مي باريد (  بسيار  ناراحت  وخشمگين  بود )  و نگاهش تيز و نافذ  بود .  رستم  آرام در  كنار  رخش نشست  در حالي  كه يال  رخش  در دستش  بود ، در اين انديشه   به سر مي برد  كه :   اين جنگ   نبود بلكه  شكار و به دام  انداختن   من بود ؛  اين ميزباني  نبود  بلكه فريب  و نيرنگ بود .

 قصه   ميگويد  كه بي شك ...

 معني :  او اگر ميخواست  مي توانست   شغاد  نابرادر را بكشد  همچنان  كه قبل  از مردن  با تيري  شغاد را بر درختي  كه در زرش  ايستاده  بود  دوخت و كشت .

قصه  مي گويد /  اين برايش ...

 توضيح  : سخت  : بسيار / كمند  شصت  خم :   كمند بسيار  بلند /  / فراز ايد : بالا  بيايد .

 ور بپرسي راست ...

 معني : اگر  راستش  را بپرسي  ( بخواهي ) من مي گويم  كه اري  راست بود .  بدون شك   قصه  راست  مي گويد  او مي توانست  كه خود  را نجات   دهد اگر  مي خواست . اما ... .

درس سي ام

صداي  پاي آب

اهل كاشانم ...

 زادگاه  من كاشان است ،اوضاع  زندگي من  نسبتاً  خوب است . روزيِ مختصر  و هوش  اندكي  دارم و از ذوق واستعداد  كمي بهره  مندم  .

مادري  دارم ...

 مادري بسيار مهربان و با طراوت دارم . دوستاني كه پاك و صميمي و يك رنگ هستند و خدايي دارم كه  همه جا همراه  پديده هاست 

من مسلمانم ...

 من مسلمان هستم  اما قبله ام  عشق  و زيبايي  است  من بر روي  پاكي  و روشني  سجده  مي كنم  همه ي  گسترده ي  زمين  سجاده ي  من است . من  با نور  و رونشي  وضو  مي گيرم .

 در نمازم جريان  دارد ماه ...

نماز من  همچون  ماه و طيف  سرشار  روشني  وز يبايي  و مثل  آب شفاف  و زلال است ، آن چنان  كه سنگ  از درون  آن پيداست ؛ يعني ، خلوص  نيت دارم . شاعر  وقتي  نمازش را مي خواند  كه همه ي   عناصر  طبيعت  را در نماز ببيند .  از ديدگاه  عرفان ، همه ي  پديده ها در حال  تسبيح  و عبادت هستند .

 اهل كاشانم ...

 حرفه ام نقاشي  است گاهي  تابلويي  از رنگ  مي سازم  و به شما  ميدهم  تا با آواز  عاشقانه ي  قلبي  خونين  كه چون   پرنده در  قفس  پرده ي  نقاشي  گرفتار است ،  دلتان شاد شود ( اين قسمت ، آرزوي تحقق  نايافته ي  شاعر را نشان  ميدهد )

 چه خيالي ...

 اما خيال  بيهوده اي  است  چون مي دانم   كه تابلوي  نقاشي من  زندگي و حيات ندارد ( بي روح  است )

من نمي دانم ...

 شاعر به  عادت ها  و باورهاي مردم اعتراض مي كند كه چرا اسب را حيواني  نجيب  وكبوتر  را زيبا   ميدانند  . از ديدگاه   او يونجه   .  گل سرخ  تفاوتي  ندارند .   اگر طرز  نگاه  مان را  عوض  كنيم ،  مي بينيم  كه همه ي  پديده هاي  جهان زيباست .

شكوفه ي اشك

1- به عهد به عهد خود وفا نكردي اما من وفادار بودم . تو جفايي از من نديدي اما من ديدم تو پيمان دوستي را شكستي اما من  عهدشكني نكردم. تو رشته ي دوستي را پاره كردي اما من پيوند دوستي  را قطع نكردم. (بيانگر ثبات و پايداري عاشق است در عشق )

2- اگر از مردم  سرزنش  شنيدم  و از رفتار و كردار خود ، احساس  ندامت  و پشيماني  كردم ،  فقط  به خاطر  تو بود

3- من قطره ي اشكي هستم  كه هر شب در آرزوي  رسيدن  به تو از  چشم ،  همراه  با ناله  چكيدم  و به نشانه ي شِكوهِ  و شكايت ، بر  روي چهره  فرو غلتيدم . ( اي معشوق ! من از هجران  تو نالان و گله مند هستم )

 4- در برابر شادي هاي مردم دنيا فقط غم نصيب من شده است زيرا كه از  ميان  همه ي مردم دنيا  فقط عشق تو را انتخاب  كردم . 

5- اي  معشوق من ! تو مثل  شمع به بدبختي  من خنديدي  ومثل  بخت  و اقبال  در هنگام   پيري  به سراغم  آمدي ( اشاره دارد  به  بي توجهي  معشوق  به عاشق  و گذشت  روزگار جواني  و رسيدن  ايّام  پيري  و بدبختي )

6- از تو اميد وفا و عنايت داشتم اما به من همه چيز رسيد به جز وفا وعنايت  تو و چه بسيار پشيماني ها كشيدم  و سرزنش ها شنيدم .

7- چاره اي  جز عشق  تو نداشتم  از اين رو  بار غم عشق  تو را با شكايت   و آه و ناله  تحمل  كردم .

8-  جواني من  به سرعت  سپري شد  و من همچون  گردو غباري  به دنبالش  دويدم  اما به  او نرسيدم . ( در حسرت  جواني  ماندم )

9- گاهي  همچون  اشك  از ديده  بر رخسار  بخت  جاري شدم ( به خاطر  بدبختي  خود اشك   ريختم )  و گاهي  چون  رنگ از  چهره ي  عمرم  پريدم  ( روزگار  نشاط  و جواني  من با اندوه  و اضطراب  و يأس  سپري شد )

10- اي معشوق !  اي نور اميدم !  تو به عهدت وفادار نبودي اما من  وفادار بودم و استواري  و پايداري  مرادر عشق ديدي.

پيش از تو ...

1- پيش از قيام تو نيروهاي انقلابي  نمي توانستند  متحد  بشوند و ظلم  و اختناق  حاكم  بود و آزادي  و رهايي ممكن  نبود .

2-  در آن دوران  خفقان  و ظلم ،  گروه هاي  انقلابي  بسياري  وجود داشت  اما جرأت  اتّحاد  و يكپارچگي نداشتند و پراكنده  بودند 

3-  در ان محيط  استبداد  زده و سرمزني  بدون ازادي ،  حتّي  علف ها  هم اجازه ي  رويش  نداشتند ( شدّت خفقان  و اختناق  به  حدّي بود كه  كوچك  ترين  نحرّك  و ابزار  عقيده  براي آزادي خواهي  وجود نداشت )

4- بهار آزادي و انقلاب ، گويي در زير خاك  سرزمين  ايران پنهان  شده بود و پيش  از تو امكان  نمايان  شدن را نمي يافت .              ( زمينه ي انقلاب  وجود داشت  ولي بدون  تو انقلاب  ميسّر نبود . )

5-  اگر چه  دل هاي  مردم مثل  آينه ،  پاك و با صفا  بود ولي  ترس شكنجه ي مأمورين  استبدادي جرأت  ابزار عقيده و  شايستگي  هاي خودرانداشتند .

6- سخن از عشق  و ازادي  هم چون  بغض  در گلو  مانده بود و به نظر  مي رسيد  كه اين  بغض  هرگز  قصد  باز شدن ندارد ( اندوه  مردم  پايان  يافتني  نبود )