وبلاگ شخصی مصطفی قدمی شهرضا

  نكته ها:
كلمات و واژه هاي مشتق و مركب

  نکته 412
” آگين “ و ” گين “ معني همراهي را مي رسانند و صفت مشتق مي سازند .

1- ساختمان كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟

1) خشمگين
2) سهمگين
3) سنگين
4) غمگين  

  2- در كدام گزينه پسوند ” آگين “ نيامده است ؟

1) خشم آگين
2) زهرآگين
3) عطر آگين
4) شرمگين  

  نکته 413
”مند – اومند “ پسوند همراهي هستند و واژه ي مشتق را مي سازند .

1- تعداد تكواژ ها در كدام گزينه متفاوت است ؟

1) ارزشمند
2) ثروتمند
3) ارجمند
4) بهره مند  

  2- نوع پسوند در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟

1) تنومند
2) هنرمند
3) علاقه مند
4) ثروتمند  

  نکته 414
” ور “ و ” اور “ بيان كننده ي معني همراهي هستند .

1- در همه ي گزينه ها پسوند ” ور “ واژه ي مشتق ساخته است به جز گزينه ي شماره ي ....

1) هنرور
2) سخنور
3) مزدور
4) نامور  

  2- كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟

1) بارور
2) رنجور
3) پيشه ور
4) پيله ور  

  نکته 415
” ي “ ، ” ان “ ، ”انه “ ، ” اني “ ، ”چي“ ، گان – گانه – ه – ين و ينه گاهي معني نسبت را مي رسانند .

1- كدام گزينه از نظر ساخت با بقيه متفاوت است ؟

1) عرفاني
2) نوراني
3) روحاني
4) جسماني  

  2- ساختمان كدام واژه با ساير واژه ها تفاوت دارد ؟

1) حيواني
2) شاهاني
3) باراني
4) عرفاني  

  نکته 416
” دان “ گاهي پسوند و گاهي بن فعل ( بن مضارع ) مي باشد .

1- كدام واژه مشتق نيست ؟

1) نمكدان
2) گلدان
3) كاردان
4) سرمه دان  

  2- كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟

1) سخن دان
2) قلمدان
3) چينه دان
4) شمعدان  

  نکته 417
پيشوند ” نا “ از وندها يي است كه صفت مشتق را مي سازد .

1- كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟

1) نامرد
2) ناشكر
3) نا اميد
4) نادرست  

  2- كدام گزينه از تركيب ” نا+ بن فعل “ ساخته نشده است ؟

1) نافرمان
2) ناتوان
3) نادان
4) نارس  

  نکته 418
كلمات مركب كلماتي هستند كه از دو يا چند تكواژ آزاد يا مستقل ساخته شده اند .

1- كدام واژه ي مركب با بقيه متفاوت است ؟

1) مهمان سرا
2) لاك پشت
3) رهاورد
4) كتابخانه  

  2- ساختمان كدام واژه ي مركب از ” اسم + بن مضارع “ نيست ؟

1) گِل گير
2) خط كش
3) دست برد
4) مدادتراش

نکته 419
واژه هايي كه ويژگي هاي كلمات مشتق و مركب را با هم داشته باشند ” مشتق – مركب “ هستند .

1- ساختمان كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟
1) جست و جو
2) زدوخورد
3) پخت و پز
4) رُفت و روب

2- كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب ” بن مضارع + وند + بن ماضي “ ساخته شده است ؟
1) بند و بست
2) خريد وفروش
3) گفت وگو
4) شست وشو

نکته 420
واژه هاي مشتق – مركب گاهي از ” وند + صفت مركب “ و گاهي از ” صفت مركب + وند “ ساخته مي شوند .

1- ساختمان كدام واژه از ” وند + صفت مركب “ ساخته شده است ؟
1) ناجوان مرد
2) كارآموزي
3) خود خواهي
4) كارشناسي

2- ساختمان كدام واژه از ” وند + صفت مركب “ نيست ؟
1) ناخود آگاه
2) ناخوشايند
3) ناجوانمرد
4) اشتي كنان

نکته 421
واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته مي شوند .

1- كدام گزينه از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟
1) اسم نويسي
2) دست بوسي
3) سربازگيري
4) دانشجويي

2- كدام گزينه از تركيب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟
1) حنابندان
2) عروس كشان
3) عقد كنان
4) دانش پژوه

نکته 422
واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” صفت + اسم + وند “ و گاهي از تركيب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته مي شوند.

1- كدام واژه ي مشتق – مركب از تركيب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته شده است ؟
1) دانشسرا
2) دانش پژوه
3) دانش آموز
4) ورزشگاه

2- كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب صفت + اسم + وند ساخته نشده است ؟
1) هزار توماني
2) دو بيتي
3) دانش آموزي
4) هيچ كاره

نکته 423
واژه هاي ” مشتق – مركب “ گاهي از تركيب ” اسم + وند + بن فعل “ و گاهي از تركيب ” اسم + وند + اسم “ ساخته مي شوند .

1- ساختمان كدام واژه از تركيب ” اسم + وند + بن فعل “ نيست ؟
1) خدانشناس
2) زبان نفهم
3) حقوق بگير
4) قلم به دست

2- ساختمان كدام واژه ي ” مشتق – مركب “ از تركيب ” اسم + وند + اسم “ ساخته نشده است
1) دوشادوش
2) سه پايه
3) تخت خواب
4) دست به دست

نکته 424
در شناخت ” اسم مشتق – مركب “ و ” صفت مشتق – مركب “ بايد دقت داشته باشيم .

1- در كدام گزينه صفت مشتق – مركب نيامده است ؟
1) ايراني نژاد
2) دادوبيداد
3) حمايت كننده
4) هيچ كاره

2- كدام گزينه اسم ” مشتق – مركب “ نيست ؟
1) ده ساله
2) گفت و گوي
3) تكاپو
4) كشت وكشتار

نکته 425
در واژه هاي غير ساده ( مشتق ، مركب و مشتق – مركب ) هيچ تكواژي نمي تواند در ميان اجزاي تشكيل دهنده ي واژه قرار گيرد .

1- كدام گزينه بيش از يك واژه است ؟
1) خوش نويس
2) كتابخانه
3) دوپهلو
4) گل ِبنفشه

2- اگر بتوان در ميان دو تكواژ ، تگواژ ديگري قرار داد ، اين امر نشان ميدهد كه .....
1) تكواژ ها از هم جدا هستند
2) آن ها را بايد يك تكواژ دانست
3) تكواژ ها به هم وابسته هستند
4) بايد آن ها را با هم تلفظ كرد  

  نكته ها:
شبه جمله ها ، انواع نهاد ، جمله هاي ساده و...

  نکته 426
در ساختمان واژ ه هاي مركب بايد به اجزاي تشكيل دهنده ( نوع تكواژ ) بسيار دقت داشته باسيم .

1- ساختمان تشكيل دهنده ي كدام اسم مركب با بقيه متفاوت است ؟

1) خون بها
2) گردن بند
3) هنر پيشه
4) هواپيما  

  2- اجزاي تشكيل كدام اسم مركب با بقيه تفاوت دارد ؟

1) خود آموز
2) خود نويس
3) خود تراش
4) دوربين  

  نکته 427
جمله يك يا چند كلمه است كه منظور و مقصود گوينده يا نويسنده را براي شنونده يا خواننده بيان مي كند .

1- اگر بخواهيم از كلمات ” شخصيّت ، رفتار ، هركس ، اوست و بيانگر “ جمله اي درست كنيم كدام كلمه براي شروع آن جمله مناسب تر است ؟

1) شخصيّت
2) رفتار
3) بيانگر
4) هركس  

  2- اگر از كلمات ” باش، تا ، كوشا ، شوي، پيروز“ جمله ي كاملي بسازيم كه از نظر دستوري صحيح باشد ، نخستين كلمه ي آن عبارت كدام است ؟

1) باش
2) كوشا
3) پيروز
4) شوي  

  نکته 428
گاهي عواطف و احساسات خود را به وسيله ي كلمه هايي خاص بيان مي كنيم كه آن ها را دراصطلاح دستوري ” صوت يا شبه جمله “ مي ناميم مثل : دريغ ، آفرين ، آه و....

1- در بيت :
” قضا گفت گير و قدر گفت ده / فلك گفت احسنت و مه گفت زه “
چند شبه جمله آمده است ؟

1) 4
2) 3
3) 2
4) 1  

  2- بيت
” اي دريغا ! اي دريغا ! اي دريغ! / كانچنان ماهي نهان شد زير ميغ “
چند جمله و جند شبه جمله دارد ؟

1) 3- 3
2) 4-3
3) 4-2
4) 3 – 2  

  نکته 429
گاهي با استفاده از حروفهاي نشانه ، در اول يا آخر نام و عنوان كسي يا چيزي ، منظور خود را بيان مي كنيم كه اصطلاحا آن را” منادا “ مي گويند مثل سعديا ، ايا ملك ايران و.....

1- در بيت :
”گويند روي سرخ تو سعدي كه زرد كرد / اكسير عشق برمسم افتاد و زر شدم“
منادا كدام واژه است ؟

1) روي
2) سرخ
3) سعدي
4) ند در گويند  

  2- در مصراع ” دعاي ما نثارتان ، دلاوران عصر ما “ منادا كدام است ؟

1) دعا
2) عصر
3) دلاوران
4) ما  

  نکته 430
روش شمارش تعداد جمله هاي موجود در يك عبارت نثر يا شعر :
1- فعل هاي موجود و ذكر شده را مي شماريم
2- فعل هاي محذوف را نيز به آنها اضافه مي كنيم
3- هر حرف ندا و منادا را بر روي هم يك جمله در نظر مي گيريم
4- هر صوت را هم يك جمله به حساب مي آوريم

1- بيت :
” هركسي را نتوان گفت كه صاحب نظر است / عشق بازي دگر و نفس پرستي دگر است “
داراي چند جمله است ؟

1) يك
2) دو
3) سه
4) چهار  

  2- عبارت ” تلميذ بي ارادت عاشق بي زر است و رونده ي بي معرفت مرغ بي پر و عالم بي عمل درخت بي بر و زاهد بي علم خانه ي بي در “ چند جمله دارد ؟

1) هشت
2) شش
3) چهار
4) دو  

  نکته 431
هر جمله از دو قسمت تشكيل شده است :
1- نهاد ( =صاحب خبر )
2- گزاره ( = خبر )

1- در مصراع ” شماريت با من ببايد گرفت “ نهاد كدام است ؟

1) ت در شماريت
2) من
3) گفت
4) شمار گرفت  

  2- در مصراع ” برآتش يكي را ببايد گذشت “ نهاد كدام است ؟

1) آتش
2) تو
3) گذشت
4) ببايد گذشت  

  نکته 432
نهاد ( صاحب خبر ) بر دو گونه است :
1- نهاد جدا ( = اختياري )
2- نهاد پيوسته ( = اجباري )

1- تعريف داده شده ، كدام پاسخ است ؟ ” گروه اسمي است كه معمولا در ابتداي جمله مي آيد و مي توان آن را حذف كرد “

1) نهاد اجباري
2) نهاد اختياري
3) نهاد واقعي
4) نهاد ساده  

  2- فقط گزينه ي .....نهاد اختياري ندارد .

1) سخت كوشان از هيچ مشكلي نمي هراسند
2) من درس هايم را با دقت مي خوانم
3) راز موجودات جهان را از كه بپرسم ؟
4) هم كلاسي هاي ما ، دوستان فرداي ما هستند

نکته 433
نهاد اجباري يا واقعي همان شناسه است كه شخص و شمار را تعيين مي كند و قابل حذف نيست .

1- در سوم شخص مفرد فعل هاي ماضي به جز ماضي .....شناسه ي ( َ د ) محذوف است .
1) ماضي التزامي
2) ماضي نقلي
3) ماضي بعيد
4) ماضي مستمر

2- در كدام مورد از موارد زير نهاد اختياري و نهاد اجباري بايد با هم مطابقت داشته باشند ؟
1) براي احترام
2) براي برخي از اسم هاي مبهم
3) براي نهاد غير جاندار
4) براي نهاد مفرد

نکته 434
جمله ها از نظر ساختمان دو نوع است :
1- جمله ي ساده : جمله اي كه يك فعل دارد
2- جمله ي مركب : دو يا چند جمله ي ساده كه مفهومي كامل را برسانند .

1- هريك از گزينه هاي زير به جز گزينه ي .....يك جمله ي ساده ناقص است .
1) تو را آتش عشق اگر پر بسوخت
2) هرآن كو مردمان را خوار دارد
3) سخن كاو از سر انديشه نايد
4) بهين كاري است نام وننگ جستن

2- كدام بيت ، يك جمله ي مركب است ؟
1) آن پر از لاله هاي رنگارنگ/ وين پر از ميوه هاي گوناگون
2) باد درسايه درختانش/ گسترانيده فرش بوقلمون
3) گل را اثر روي تو گلپوش كند/ جان را سخن خوب تو مدهوش كند
4) آتش كه شراب وصل تو نوش كند/ از لطف تو سوختن فراموش كند

نکته 435
جمله ساده بر دو نوع است :
1- جمله ي ساده ي مستقل ( كامل ) كه داراي مفهومي كامل و تمام باشد
2- جمله ساده ي ناقص : مفهومي را بطور كامل بيان نكند و نياز به جمله ي ديگري داشته باشد.

1- كدام بيت فقط يك جمله ي ساده مستقل است ؟
1) خود نه زبان در دهان عارف مدهوش/ حمد وثنا مي كند كه موي بر اعضا
2) حاجت موري به علم غيب بداند/ در بن چاهي به زير صخره صمّا
3) سعدي از آنجا كه فهم اوست سخن گفت/ ور نه كمال تو وهم كي رسد آنجا ؟
4) قسمت خود مي خورند منعم و درويش/ روزي خود مي برند پشه و عنقا

2- كدام مصراع يك جمله ي ساده ي كامل است ؟
1) برآن كس كه صاحب بصر است
2) هيچ كاري گرچه صائب ! بي تامل خوب نيست
3) هر نسيمي كه به من بوي خراسان آرد
4) نه بزرگي به مادر و پدر است

نکته 436
جمله مركب معمولا از يك جمله ي” هسته (پايه )“ و يك يا چند جمله ي ” وابسته ( پيرو ) “ تشكيل مي شود .

1- در ساختمان جمله هاي مركب كدام پيوند وابسته ساز كاربرد بيش تري دارد و گاه وجود آن اختياري است ؟
1) كه
2) تا
3) چون كه
4) اگر

2- جمله ي وابسته ( پيرو ) در كدام گزينه داراي فعل اسنادي است ؟
1) نه اين ريسمان مي برد با منش/ كه احسان كمندي است در گردنش
2) برآمد ز سوداي من سرخ روي/ كزين جنس بيهوده ديگر مگوي
3) چونكه تا اقصاي هندستان رسيد/ در بيابان طوطي چندي بديد
4) سينه خواهم شرحه شرحه از فراق/ تا بگويم شرح درد اشتياق

نکته 437
جمله هاي ساده به سه دسته تقسيم مي شوند :
1- جمله ي دو جزئي
2- جمله ي سه جزئي
3- جمله ي چهار جزئي


1- اگر تنها اجزاي اصلي جمله را در نظر بگيريم جمله ي ساده حداقل ....جزء و حداكثر .....جزء دارد
1) دو-سه
2) يك – دو
3) دو – چهار
4) يك – چهار

2- تعداد اجزاي جمله را كدام ركن تعيين مي كند ؟
1) نهاد
2) فعل
3) شناسه
4) مفعول

نکته 438
جمله ي دو جزئي :( نهاد + فعل ناگذر ) در اين جملـه ها جايـگاه نهــاد از آنِ ” گروه اسمـي “ و جايـگاه گـزاره از آن ِ ” گروه فعلي “ ناگذر است .

1- در كدام گزينه يك جمله ي دو جزئي با فعل ” ناگذر “ مشاهده مي شود ؟
1) مشركان بت ها را مي پرستيدند
2) رضا كتاب جغرافي خوانده است
3) آن ها مرا مي شناسند
4) دوستان ما خواهند آمد

2- بيت :” همانگه يكايك ز درگاه شاه
برآمد خروشيدن دادخواه “
جمله ي چند جزئي است ؟
1)سه جزئي گذرا به مفعول
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) دو جزئي
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و متمم

نکته 439
فعل هاي ناگذرا ( = لازم ) قطعا جمله ي دو جزئي را مي سازند .

1- فعل كدام يك از مصدرها ، جمله ي دو جزئي مي سازد ؟
1) كاشتن
2) وزيدن
3) دوختن
4) چشيدن

2- در عبارت : ” دور او چرخي زد . چانه ي تم را گرفت . دهانش را باز كرد . دندان هايش را نگاه كرد . آرنجش را تا كرد و باز كرد تا عضلاتش را ببيند . چنـد فعـل ناگذرا ( لازم ) و چند فعـل گذرا ( متعدي) وجود دارد ؟
1) 2- 5
2) 1 – 6
3) 3 –3
4) 2 – 4

نکته 440
براي شناخت فعل ناگذر به دلخواه نهادي را اختيار كنيد اگر مفهوم فعل با نهاد كامل بود و شنونده سوالي در ذهنش مطرح نشد آن فعل ناگذر( لازم ) است .

1- كدام يك از افعال زير ناگذر است ؟
1) لرزيد
2) افكند
3) انداخت
4) بخشيد

2- در كدام مصراع همه فعل ها ناگذر است ؟
1) گفت : بر من تيغ افراشتي
2) از چه افكندي مرا بگذاشتي
3) شنيدم در عدم پروانه مي گفت
4) اوفتاد و مرد و بگسستش نفس  

  نكته ها:
فعل ناگذر ، جمله هاي سه جزئي ، مفعول و...

  نکته 441
براي شناخت فعل ناگذر به دلخواه نهادي را اختيار كنيد اگر مفهوم فعل با نهاد كامل بود و شنونده سوالي در ذهنش مطرح نشد آن فعل ناگذر( لازم ) است .

1- كدام يك از افعال زير ناگذر است ؟

1) لرزيد
2) افكند
3) انداخت
4) بخشيد  

  2- در كدام مصراع همه فعل ها ناگذر است ؟

1) گفت : بر من تيغ افراشتي
2) از چه افكندي مرا بگذاشتي
3) شنيدم در عدم پروانه مي گفت
4) اوفتاد و مرد و بگسستش نفس  

  نکته 442
جمله هاي سه جزئي : فعل اين جمله ها گذرا است و به همين دليل در بخش گزاره آن ها علاوه بر فعل يك جزء لازم ديگز نيز مي آيد .

1- جمله هاي سه جزئي با توجه به فعل چند نوع اند ؟

1) دو نوع
2) سه نوع
3) يك نوع
4) چها رنوع  

  2- كدام جمله ، سه جزئي نيست ؟

1) جامعه ي با فرهنگ ، سعادتمند مي شود
2) هيچ چيز بالاتر از حقيقت نيست
3) غزل مولانا لطيف و پرشور است
4) مادر كودك را آرام گردانيد  

  نکته 443
جمله هاي سه جزئي با مفعول :
نهاد + مفعول + فعل گذرا به مفعول

1- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي .....جمله ي سه جزئي با مفعول آمده است

1) سخت كوشان پاداش هاي نيك مي گيرند
2) زبان فارسي را دوست داريم
3) مردان خدا پرده پندار دريدند
4) شيخ ابو سعيد در نيشابور به محله اي فرو مي شد  

  2- كدام گزينه يك جمله ي سه جزئي با مفعول است ؟

1) باران هوا را سرد گردانيد
2) ايران به دانشمندان خود مي نازد
3) مادر كودك را غذا داد
4) پرچم علم ودانش را برافرازيم  

  نکته 444
مفعول : گروه اسمي است كه پس از آن نشانه ي ” را“ باشد يا بتوانيم اين نشانه را پس از آن بياوريم و ساده ترين راه يافتن مفعول مطرح كردن سوال زير است
چه كسي را ، چه چيزي را + فعل جمله =====> مفعول

1- در بيت زير چند مفعول آمده است ؟ ” بگفت آنجا به صنعت در چه كوشند ؟ بگفت انده خرند و جان فروشند “

1) چهار
2) سه
3) دو
4) يك  

  2- در بخش پاسخي :” در كارها روزانه چه كسي را بر خود حاضر و ناظر مي گيري ؟ خدارا “ همه ي اجزاي جمله محذوف است به جز ....

1) نهاد
2) مفعول
3) فعل
4) متمم  

  نکته 445
گاه ضماير پيوسته ( = متصل ) نقش مفعول مي گيرند .

1- نقش ضمير ”ش “ در كدام گزينه متفاوت است ؟

1) هر چه خواهي در سوادش رنج برد
2) تيغ صرصر خواهدش حالي سترد
3) كي به لوح ريگ باقي ماندش
4) تا كسي ديگر پس از تو خواندش  

  2- ضمير ” ت “ در بيت زير وابسته به كدام كلمه است ؟
بكوبمت ز آن گونه امروز يال / كزين پس نبيند تو را زنده زال

1) فعل
2) متمم
3) مفعول
4) قيد  

  نکته 446
گاه ضماير متصل در جاي اصلي خود به كار نمي روند .

1- در كدام گزينه ضمير متصل در جاي اصلي خود آمده است

1) تا چشم بشر نبيندت رو ي
2) گفت آگه نيستي از سردر افتادت كلاه
3) هماوردت آمد مشو باز جاي
4) بكوبمت زآن گونه امروز يال  

  2- ضمير متصل ” ش “ در بيت زير وابسته به كدام كلمه است ؟
” دل هر ذره را كه بشكافي
آفتابيش در ميان بيني “

1) ميان
2) آفتاب
3) دل
4) ذره  

  نکته 447
در بسياري از موارد در نقش مفعول نشانه ي ” را “ ذكر نمي شود ولي در معني مي توان آن را آورد .

1- نقش دستوري : ” كشته “ در عبارت : ” نه كشته اي بر جاي نهاده و نه خسته اي به شهر خود باز گشته اند “ چيست ؟

1) متمم
2) نهاد
3) مفعول
4) بدل  

  2- در بيت :
ديدمش خرم و خندان قدح باده به دست
واندر آن آينه صدگونه تماشا مي كرد
به ترتيب ” ش “ و ” آن آينه“ چه نقشي دارند .

1) مفعول –متمم
2) هردو متمم
3) هردو مفعول
4) متمم –مفعول

نکته 448
جمله سه جزئي با متمم :
نهاد + متمم + فعل گذرا به متمم

1- در جمله ي سه جزئي با متمم ، متمم اجباري كدام گروه است ؟
1) گروه مسندي
2) گروه فاعلي
3) گروه اسمي
4) گروه حرف اضافه

2- نمودار جمله ي ” هر انسان آزاده ي ايراني از ديرباز آزادگي را از جان و دل مي ستايد “ كدام است ؟
1) جمله چهار جزئي با مفعول و متمم
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مفعول
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و متمم

نکته 449
متمّم : گروه اسمي است كه پس از حرف اضافه مي آيد . حروف اضافه مهم عبارتند از : به – براي – از – با – بي – در – درباره ي و ...

1- نوع جمله ي :” ادبيات غنايي با زباني نرم و لطيف با استفاده از معاني عميق و باريك به بيان احساسات شخصي انسان مي پردازد “ كدام است ؟
1) چهار جزئي گذرا به متمم
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مسند
4) چهار جزئي گذرا به متمم و مسند

2- كاربرد حرف اضافه ” با“ با كدام مصدر صحيح است ؟
1) ترسيدن
2) انديشيدن
3) جنگيدن
4) چسبيدن

نکته 450
فعل هائي كه متمم اجباري نياز دارند حرف اضافه ي اختصاصي دارند اما فعل هايي كه به متمم اجباري نياز ندارند داراي حرف اضافه ي اختصاصي نيستند .

1- ” م“ در مصراع ” دستم نداد قوت رفتن به پيش دوست “ داراي چه نقشي است ؟
1) مضاف اليه
2) بدل
3) متمم
4) مسند

2- ” ت“ در بيت :
” هم اكنون تورا اي نبرده سوار / پياده بياموزمت كارزار “
داراي چه نقشي است ؟
1) متمم
2) مفعول
3) مضاف اليه
4) بدل

نکته 451
جمله ي سه جزئي با مسند :
نهاد + مسند + فعل اسنادي

1- نمودار جمله ي ” ارائه ي روش هاي مطلوب به منظور هماهنگ كردن خدمات و فعاليت هاي كتابخانه هاي كشور جهت تسهيل مبادله ي اطلاعات امري است ضروري “ كدام است ؟
1) سه جزئي گذرا به مسند
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) سه جزئي گذرا به مسند
4) چهار جزئي گذرا به متمم و مسند

2- كدام جمله سه جزئي با مسند نيست ؟
1) نهان گشت آيين فرزانگان
2) سوي لشكر آفريدون شدند
3) سراسر همه دشت بريان شدند
4) نخوت باد دي و شوكت خار آخر شد

نکته 452
هر جمله اي كه فعل آن اسنادي ( = ربطي ) باشد قطعا جمله ي سه جزئي با مسند است .

1- فعل كدام مصراع اسنادي است ؟
1) خشك آمد كشتگاه من
2) با غبان و رهگذاري نيست
3) دولت فقر خدايا به من ارزاني دار
4) دل من گرفته زين جا

2- ” دوش “ در كدام گزينه مسند است ؟
1) دوش ديدم كه ملائك در ميخانه زدند
2) دوش با من گفت پنهان كارداني تيز هوش
3) سري در كارهم آريم دوش بار هم باشيم
4) مشكل خويش بر پير مغان بردم دوش

نکته 453
در فارسي امروز دو فعل ” بودن و شدن “ و هم معني هاي ” شدن “ مثل ” گشتن و گرديدن “ و ديگر مشتق هاي آن ها مانند ” است ، هست ، مي باشد ، مي شود “ فعل اسنادي هستند و جمله ي سه جزئي با مسند را مي سازند .

1- مصراع دوم :
” عشق او باز اندر آوردم به بند / كوشش بسيار نامد سودمند
جمله ي چند جزئي است ؟
1) دو جزئي
2) سه جزئي با مسند
3) سه جزئي با مفعول
4) چهارجزئي با مفعول و مسند

2- تعداد اجزاي جملات در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) رستم از جادوي زال تندرست گشته است
2) اهل محل به او پهلوان مي گويند
3) حافظ خود را رند مي خواند
4) مرا خواند بايد جهان آفرين

نکته 454
ساده ترين راه يافتن ” مسند “ مطرح كردن سوال زير است :
چه جور ؟ + فعل اسنادي =====> مسند
1- در مصراع : ” گشت غمناك دل و جان عقاب “ كدام پاسخ مسند است ؟
1) دل
2) دل و جان
3) عقاب
4) غمناك

2- در بيت :” كودكان افسانه ها مي آورند
درج در افسانه شان بس سرّوپند “
نقش دستوري كدام كلمه مسند است ؟
1) كودكان
2) سرّ
3) درج
4) پند

نکته 455
در پاره اي از جمله هاي سه جزئي با مسند به جاي مسند ، متمم مي آيد .

1- در كدام گزينه به جاي مسند ، متمم نيامده است ؟
1) چو عاجز گشت خسرو در جوابش
2) فلاني از ساكنان اين محل است
3) اين پارچه از ابريشم است
4) پرويز در حال نوشتن بود

2- در كدام جمله به جاي مسند ، متمم آمده است ؟
1) چنگيز از ريختن خون بي گناهان سير نشد
2) كمال است در نفس انسان سخن
3) غالبا در سلوك با خلق ساده ، فروتن و شكيبا بود
4) ايشان از دوستان شما بودند  

  نكته ها:
خانواده افعال ((شدن)) و ((است)) ، جمله هاي چهار جزئي و...

  نکته 456
افعال خانواده ي ” شدن “ چنانچه در معنـي رفتن به كار روند فعـل اسنادي نيستند و جمله ي سـه جزئي با مسند را نمي سازند .

1- در كدام گزينه مسند وجود ندارد .

1) هر كسي از ظن خود شد يار من
2) چو پيش پدر شد سياووش پاك
3) من به هر جمعيتي نالان شدم
4) جفت بد حالان و خوش حالان شدم  

  2- در هيچ گزينه اي جمله ي سه جزئي با مسند نيامده است مگر گزينه ي ...

1) چندي به پاي رفتم وچندي به سر شدم
2) به نزديك استاد امام شو
3) جواني ام به سمند شتاب مي شد
4) هنر خوار شد جادوي ارجمند  

  نکته 457
چنانچه افعال خانواده ي ” است “ در معني وجود داشتن و موجود بودن به كار روند فعل اسنادي نيستند ضمنا اگر ” گشتن و گرديدن “ در معنايي غير از شدن به كار روند فعل اسنادي به حساب نمي آيند .

1- در كدام گزينه ” است “ فعل اسنادي نيست ؟

1) جامه اش شولاي عرياني است
2) باغ بي برگي روز و شب تنهاست
3) باغبان و رهگذاري نيست
4) بوي خوش اين نسيم از شكن زلف اوست  

  2- در كدام گزينه ” نيست “ فعل اسنادي به شمار مي آيد ؟

1) مر زبان را مشتري جز گوش نيست
2) بگفتا جان فروشي در ادب نيست
3) بگفت از عشق بازان اين عجب نيست
4) بگفت اين دل تواند كرد ، دل نيست  

  نکته 458
جمله هاي چهار جزئي جمله هايي هستند كه فعل آن ها گذراست و در بخش گزاره آن ها علاوه بر فعل دو جزء لازم ديگر نيز مي آيد .

1- جمله هاي چهارجزئي چند نوع اند ؟

1) دو نوع
2) سه نوع
3) چهار نوع
4) يك نوع  

  2- نوع جمله ي ” انقلاب اسلامي ايران فصلي تازه در شرايط سياسي ، اجتماعي و فرهنگي جامعه ي ما گشود “ كدام است ؟

1) سه جزئي گذرا به مفعول
2) سه جزئي گذرا به متمم
3) چها جزئي گذرا به مفعول و متمم
4) چهار جزئي گذرا به مفعول و مسند  

  نکته 459
جمله ي چهار جزئي با مفعول و متمم :
نهاد + مفعول + متمم + فعل

1- كدام يك از فعل هاي زير علاوه بر مفعول نياز به متمم دارد ؟

1) خراشيدن
2) جويدن
3) ستودن
4) چسباندن  

  2- ترتيب اجزاي جمله در كدام گزينه نادرست است ؟

1) گرسيوز توطئه ي افراسياب را به سياوش باز مي گويد
2) فردوسي شايستگي هاي ما را به ما مي شناساند
3) گل هاي رنگارنگ جلوه ي بي مانندي را به شهر مي دادند
4) پرستار به كودك شير را داد  

  نکته 460
جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند ( نهاد+ مفعول + مسند + فعل ) در حقيقت صورت ديگري از جمله هاي سه جزئي نوع سوم ( با مسند ) است با اين تفاوت كه فعل آن ها علاوه بر مسند به مفعول نيز نياز دارد .

1- در كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند مشاهده نمي شود ؟

1) زشت بايد ديد و انگاريد خوب
2) از آن پس كه خواند مرا شهريار
3) الهي روامدار كه پنهان ما از پيداي ما ناستوده تر باشد
4) زهر بايد خورد و انگاريد قند  

  2- نهاد كدام جمله در صورت افزودن تكواژ سببي ” ان “ به فعل آن ، نقش مفعولي پيدا مي كند؟

1) هوا سرد شد
2) من او را شناختم
3) من او را ديدم
4) هوا سرد گرديد  

  نکته 461
بايد بدانيم فعل هايي كه جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند را مي سازند فعل اسنادي نيستند .

1- با توجه به جمله ي ” حافظ خود را رند مي داند “ كدام گزينه در باره ي ” رند “ درست است ؟

1) مسند
2) مفعول
3) جزء فعل
4) قيد  

  2- ” چو خندان شد و چهره شاداب كرد و را نام تهمينه سهراب كرد “ چه نقشي دارد ؟

1) مسند
2) بدل
3) نهاد
4) مفعول  

  نکته 462
بايد بدانيم كه در جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند ، ” مفعول و مسند “ يك چيز است مثلا زمانيكه مـي گـوييم ” همـسايه ي مـا پـسرش را علـي صدا مي زند “ پسر و علي يك چيز است .

1- در بيت ” كسي كاو را تو ليلي كرده اي نام / نه آن ليلي است كز من برده آرام كدام گزينه نادرست است ؟

1) او = مفعول
2) تو = نهاد
3 ) ليلي در مصراع اول مسند و در مصراع دوم مفعول
4) من = متمم  

  2- در كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با مفعول و مسند وجود ندارد ؟

1) مولانا تواضع و خاك نهادي را خلق رسول خدا مي داند
2) درويـشي را دوست داشت و آن را مـــرادف بـي نيازي مي شمرد
3) دريافت مخارج روزانه را زايد مي شمرد
4) اين بشاشت وي به خاطر فقر اختياري اش بود

نکته 463
عمده ي فعل هايي كه جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند را مي سازند عبارتند از : ” ناميدن “ و فعل هاي هم معني آن ” شمردن “ و فعل هاي معني ” آن “ ” پنداشتن “ و فعل هاي هم معني آن

1- در بيت :
سر نشتر عشق بر رگ روح زدند
يك قطره از آن چكيد ونامش دل شد
واژه ي دل داراي چه نقشي است ؟
1) مفعول
2) مسند
3) متمم
4) بدل

2- در جمله ي ” ازاين رو نوبه نو بر آن گوهرها آويختند و درفش كاويانش خواندند “ كدام گزينه نادرست است ؟
1) درفش = مفعول
2) آن = متمم
3) نو به نو = قيد
4) ش در كاويانش = مفعول

نکته 464
جمله ي چهار جزئي دو مفعولي :
نهاد + مفعول اول + مفعول دوم + فعل

1- كدام گزينه جمله ي چهار جزئي دو مفعولي است ؟
1) باران هواراسردگردانيد
2) گنه كرده را زود رسوا كند
3) مادر كودك را غذا داد
4) تهمينه پسرش را سهراب ناميد

2- جمله ي ” چشم ما را ضياي خود ده “ چند جزئي است ؟
1) چهارجزئي دو مفعولي
2) چهارجزئي با مفعول و مسند
3) چهارجزئي با مفعول و متمم
4) سه جزئي با مفعول

نکته 465
در جمله هاي چهار جزئي با مفعول و مسند اگر به جاي نشانه ي مفعول ، حرف اضافه بيايد جمله ي چهار جزئي با متمم و مسند ساخته مي شود .

1- جمله ي ” مردم به ابوعلي سينا شيخ الرئيس مي گفتند “ چند جزئي است ؟
1) سه جزئي با متمم
2) چهارجزئي با متمم و مسند
3) چهارجزئي با مفعول ومسند
4) چهارجزئي دومفعولي

2- كدام گزينه جمله ي چهار جزئي با متمم و مسند نيست ؟
1) اهل محل به او پهلوان مي گفتند
2) مردم ايران به حافظ لسان الغيب مي گفتند
3) بوي گلم چنان مست كرد
4) به آن كوچه كوي طراز مي گويند

نکته 466
بدل در جمله كلمه يا كلماتي است كه گروه اسمي قبل از خود را توضيح مي دهد .

1- در مصراع ” من خويشتن اسير كمند نظر شدم “ نقش كلمه ي خويشتن چيست ؟
1) نهاد
2) بدل
3) مسند
4) متمم

2- واژه ي ” بونصر “ در عبارت زير داراي چه نقشي است ؟
”آن روز كه حسنك را بردار كردند استادم بونصر روزه بنگشاد “
1) مفعول
2) نهاد
3) متمم
4) بدل

نکته 467
مراد از نقش هاي تبعي جمله آن است كه تابع گروه اسمي قبل از خود باشد و برخي از نقش ها ي تبعي عبارتند از :
1- معطوف
2- بدل
3-تكرار

1- با توجه به بيت زير كدام گزينه داراي نقش تبعي تكرار است ؟
بنواخت زخشم بر فلك مشت
آن مشت تويي تو اي دماوند
1) دماوند
2) مشت
3) تو اول در مصراع دوم
4) تو دوم در مصراع دوم

2- كدام نقش تبعي با بقيه متفاوت است ؟
1) احمد و رضا آمدند
2) از احمد ورضا بپرس
3) احمد برادر علي آمد
4) جفت بدحالان وخوش حالان شدم

نکته 468
هر واژه مي تواند نقش هاي متفاوت داشته باشد .

1- دربيت
”توحكيمي ،توعظيمي توكريمي تورحيمي / تونماينده ي فضلي توسزاوار ثنايي“
نقش دستوري كدام واژه با بقيه متفاوت است ؟
1) حكيم
2) كريم
3) رحيم
4) فضل

2- در مصراع : ” بگفت از جان شيرينم فزون است “ نقش دستوري ضمير ” م “ چيست ؟
1) مفعول
2) متمم
3) مضاف اليه
4) نهاد

نکته 469
ضماير مي توانند نقش هاي مختلفي داشته باشند.

1- در بيت :
چو عاجز گشت خسرو در جوابش / نيامد بيش پرسيدن صوابش
نقش ضمير هاي متصل ” ش“ به ترتيب چيست؟
1) مضاف اليه – مضاف اليه
2) مضاف اليه – متمم
3) متمم – متمم
4) متمم – مضاف اليه

2- در دوبيتي زير نقش ضميرهاي متصل ” ت“ به ترتيب چيست ؟
مكن كاري كه بر پاسنگت آيو / جهان با اين فراخي تنگت آيو
چو فردا نامه خوانان نامه خوانند / تورا از نامه خواندن ننگت آيو
1) مضاف اليه – متمم – متمم
2) هر سه مضاف اليه
3) هر سه متمم
4) متمم – متمم – مضاف اليه

نکته 470
ضماير متصل مي توانند نقش هاي گوناگون داشته باشند .

1- در بيت :
” گفت بايد حد زند هشيار مردم مست را
گفت هشياري بيار اينجا كسي هشيار نيست“
واژه ي ”هشيار“ درمصراع دومدر چه نقشي به كار رفته است ؟
1) نهاد
2) صفت
3) مفعول
4) مسند

2- در كدام گزينه نقش ضمير متصل ” شان “ با بقيه متفاوت است ؟
1) در برابر كوير از ريشه شان بر مي كنند
2) در تنورشان مي افكنند كه اين سرنوشت مقدر آنهاست
3) در نهادساقه شان يا شاخه شان مي خشكد
4) اين درختان صبور را دوستشان دارند زيراشجاعند