وبلاگ شخصی مصطفی قدمی شهرضا

  نكته ها:
صفات مشتق ، وابسته هاي وابسته ، متمم متمم و ضماير و...

  نکته 226
صفات مشتق – مركب صفاتي هستند كه ويژگيهاي صفات مشتق و مركب را با هم دارند .

1- نوع دستوري واژه هاي ” هم نشيني – واج گاه – زبان شناسي – چهارم “ به ترتيب در كدام گزينه آمده است ؟

1) مشتق ، مشتق ، مشتق مركب ، ساده
2) مشتق مركب ، مشتق ، مشتق مركب ، ساده
3) مشتق مركب ، مشتق ، مركب ، مشتق
4) مشتق ، مشتق ، مشتق مركب ، مشتق  

  2- نوع صفات زير از نظر ساخت در كدام گزينه آمده است ؟
” حمايت كننده – روشنگر – خودخواه – ناجوان مرد “

1) مشتق مركب ، مشتق ، مركب ، مشتق مركب
2) مشتق مركب ، مركب ، مركب ، مشتق مركب
3) مشتق ، مشتق ، مركب ، مشتق مركب
4) مركب ، مشتق ، مركب ، مشتق مركب  

  نکته 227
وابسته هاي وابسته عبارتند از :
1- مميّز
2- صفت ِ صفت
3- مضاف اليه مضاف اليه
4-قيد صفت

1- كدام گزينه داراي وابسته ي وابسته نيست ؟

1) دو جلد كتاب
2) رنگ سبز يشمي
3) كتاب تاريخ پرويز
4) زشتي هاو نابساماني هاي جامعه  

  2- كدام يك از وابسته هاي وابسته بين موصوف و صفت قرار مي گيرد و مقدار صفت را مشخص مي كند ؟

1) صفت صفت
2) مضاف اليه مضاف اليه
3) قيد صفت
4) مميّز  

  نکته 228
مميّز : براي شمارش تعداد ، اندازه و وزن موصوف ميان عدد و معدود ( صفت شمارشي و موصوف ) اسمي مي آيد كه وابسته ي عدد است و مميّز نام دارد .

1- در كدام گزينه ” مميز “ به كار نرفته است ؟

1) يك چوبه تير خدنگ
2) دو دست قاشق
3) دو راس هندوانه
4) دو صد گفته  

  2- در كدام گزينه مميز به كار نرفته است ؟

1) بيامد دوصد مرد آتش فروز
2) جوي مشك بهتر كه يك توده گل
3) به صد كاروان اشتر سرخ موي
4) نهادند بر دشت هيزم دو كوه  

  نکته 229
مميزها را مي توان به دو دسته تقسيم كرد :
1- مميزهايي كه چيزي به معنا نمي افزايند
2- مميزهايي كه به معنا مي افزايند

1- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي ......مميز چيزي به معني نيفزوده است

1) دو دستگاه راديو
2) دو جلد كتاب
3) چهار تخته فرش
4) پنج كيلومتر راه  

  2- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي .....مميز مفهومي به معنا افزوده است .

1) دو توپ پارچه
2) دومتر پارچه
3) دو عدد صندلي
4) صد گرم عدس  

  نکته 230
برخي از صفت ها ، صفت پيش از خود را بيش تر معرفي مي كنند كه به آن ها ” صفت ِصفت“ مي گويند .

1- در كدام گزينه صفت ِصفت به كار نرفته است ؟

1) لباس آبي سير
2) رنگ سبز يشمي
3) كاغذ آبي آسماني
4) كتاب سفيد تميز  

  2- كدام گزينه درباره ي ” صفت ِصفت “ نادرست است ؟

1) صفت همراه خود را بيش تر معرفي مي كند
2) در باره ي اندازه و درجه ي صفـت قبل از خود توضيح ميدهد
3) با صفت همراه خود يك جا وابسته هسته مي شود
4) موصوف گروه اسمي را بيش تر معرفي مي كند  

  نکته 231
برخي از مضاف اليه ها درباره ي مضاف اليه پيش از خود بيش تر توضيح مي دهند كه به آن ها ” مضاف اليه مضاف اليه “ مي گويند .

1- با توجه به عبارت :” كيف پسرهمسايه “ كدام گزينه درست نيست ؟

1)كيف = مضاف
2) پسر = مضاف اليه
3) همسايه = مضاف اليه
4) همسايه=مضاف اليه مضاف اليه  

  2- در عبارت :” ديوار باغ كدخدا صفر “ كدام واژه مضاف اليه مضاف اليه است ؟

1) ديوار
2) با غ
3) كدخدا
4) كدخداصفر  

  نکته 232
اگر بين موصوف و صفت واژه اي قرار گيرد و مقدار صفت را نشان دهد ” قيد صفت “ است.

1- در كدام تركيب ” قيد صفت “ به كار رفته است ؟

1) لباس آبي روشن
2) رنگ سفيد شيري
3) درخت بزرگ گشن
4) هواي نسبتا گرم  

  2- در عبارت زير كدام واژه ” قيد صفت “ است ؟
” نيّت شرك در امّت من از حركت آرام مورچه ي سياه بر صخره ي سخت در شبي نيك تاريك مخفي تر است “

1) آرام
2) سياه
3) سخت
4) نيك

نکته 233
متمّم ممكن است يكي از اجزاي اصلي جمله باشد مثل جمله هاي سه جزئي با متمم و ممكن است متمم اسم ، صفت ، قيد و غير آن باشد .

1- در كدام گزينه متمم متمم آمده است ؟
1) هيچ آزادانديشي با حقيقت در جامعه نمي جنگد
2) ايران به دانشمندان خود مي نازد
3) ما بايد از قانون شكني بپرهيزيم
4) دسته دسته ايرانيان به سپاه اسلام مي گرويدند

2- كدام گزينه نادرست است ؟
1) در هرجمله اي كه حرف اضافه وجود داشته باشد آن جمله سه جزئي با متمم است
2) متمم اسم درباره ي اسم پيش از خود توضيح مي دهد
3) كلمه قبل از متمم اسم مي تواند هر نقشي داشته باشد
4) متمم متمم درباره ي متمم پيش از خود توضيح مي دهد

نکته 234
متمم اسم ، خود گروه اسمي است كه با كمك حرف اضافه ، همراه اسم مي آيد و توضيحي به آن مي افزايد .

1- در جمله ي ” افتخار به دوستي با دانايان افتخار واقعي است “ متمم اسم كدام است ؟
1) افتخار
2) واقعي
3) دوستي
4) دانايان

2- در كدام گزينه متمم اسم نيامده است ؟
1) بحث درباره ي مسايل سياسي اين روزها رواج دارد
2) انتقاد از زشتي ها باعث اصلاح رفتار اجتماعي است
3) عيب جويي از ديگران فراموش كردن عيب هاي خويش است
4) از آشنايي با شما خوشحال شدم

نکته 235
هر متمم در صورت لزوم مي تواند متمم بگيرد كه به آن ” متمم متمم “ مي گويند .

1- در جمله ي ” از مصاحبت با دوستان خوب لذت مي برم “ متمم متمم كدام واژه است ؟
1) لذت
2) مصاحبت
3) دوستان
4) خوب

2- كلمه ي قبل از متمم متمم حتما .......است ولي كلمه ي قبل از متمم اسم ....است .
1) متمم – اسم
2) متمم – متمم
3) اسم – اسم
4) متمم - نهاد

نکته 236
هر گروه اسمي در جمله بيش از يك نقش نمي گيرد اما مي تواند در جمله ي مركب بيش از يك نقش بگيرد كه به آن ” تنازع “ مي گويند .
مثل:دوست من كتابي را كه روي ميز بود خواند

1- در جمله ي مركب ” رفيق كسي باش كه خير خواه تو باشد “ كدام گروه اسمي داراي تنازع است ؟
1) تو
2) رفيق
3) خيرخواه
4) كسي

2- در كدام گزينه تنازع مشترك ” مفعول و نهاد “ هست ؟
1) عنكبوتي را ديدم كه تار مي تنيد
2) از گرگي مي ترسم كه انسان نماست
3) طرفدار دوستي باش كه عيبت را رو در رو بگويد
4) از كتابهايي استفاده كنيد كه مفيد باشد.

نکته 237
ضمير = كلمه اي است كه به جاي اسم مي نشيند و از تكرار آن جلوگيري مي كند هرضميري به اصل خود ( مرجع خود ) بر مي گردد مگر ضمير مبهم كه مرجع مشخصي ندارد .مثل ناصر راديدم و موضوع را به

1- مرجع ضمير ”م“ در مصراع :” عاشقم برقهر و بر لطفش به جد “ چيست ؟
1) عاشق
2) معشوق
3) شاعر
4) گوينده

2- ضمير ”م“ در بيت زير متعلق به چه كلمه اي است ؟
” گفتم ببينمش مگرم درد اشتياق
ساكن شود بديدم ومشتاق تر شدم “
1) درد اشتياق
2) اشتياق
3) مگر
4) شود

نکته 238
ضماير شخصي ضمايري هستند كه جانشين اسم انسان مي شوند و بر دو گونه هستند :
1- ضماير شخصي منفصل ( جدا ،گسسته )
2- ضماير شخصي متصل ( پيوسته )

1- در بيت زير جمعا چند ضمير وجود دارد ؟
به مارماهي ماني نه اين تمام نه آن
منافقي چه كني مار باش يا ماهي
1) سه
2) چهار
3) پنح
4) شش

2- در جمله ي ” احمد از برادرش خواهش كرد كه در تكليف هايش او را راهنمايي كند “ مرجع ضمير ”ش“ چيست ؟
1) برادرش
2) تكليف هايش
3) احمد
4) برادر

نکته 239
ضماير شخصي منفصل چون جانشين اسم مـي شوند همه ي نقش هاي اسم را به جز نقش قيدي مي پذيرند .
1- نقش ضمير منفصل ” من“ و ”ما“ كدام است ؟
” من اگر ما نشويم تنهايم “
1) نهاد – نهاد
2) نهاد – مسند
3) مسند – نهاد
4) مسند – مسند

2- نقش ضماير منفصل به ترتيب در كدام گزينه آمده است ؟
” همه را تو مي پندارم و تو را من “
1) مسند – مسند – مفعول
2) مسند – مفعول – مفعول
3) مسند – مفعول – مسند
4) مسند – مسند – مسند

نکته 240
ضماير متصل چنانچه به فعل بپيوندند معمولا نقش مفعولي و گاهي نقش متممي دارند .

1- نقش ضمير متصل ”ش“ در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) هر چه خواهي در سوادش رنج برد
2) تيغ صرصر خواهدش حالي سترد
3) كي به لوح ريگ باقي ماندش ؟
4) تا كس ديگر پس از تو خواندش

2- نقش ضمير ” ت“ در عبارت :” اي شيخ چه رسيدت كه گريان شدي“ چيست ؟
1) مفعول
2) متمم
3) مضاف اليه
4) مسند  

  نكته ها:
ضماير متصل و منفصل و مشترك ، قيود و...

  نکته 241
چنانچه ضماير متصل به اسم يا حرف بپيوندند داراي نقش اضافي يا مضاف اليه هستند .

1- نقش ضمير متصل ”ش“ كدام است ؟
” اين راه را نهايت صورت كجا توان بست
كش صد هزار منزل بيش در بدايت “

1) متمم
2) مضاف اليه
3) مفعول
4) نهاد  

  2- در مصراع :” هرگز نميردآنكه دلش زنده شد به عشق “ كلمات ” هرگز – ش - عشق “ چه نقشي دارند ؟

1) قيد – مضاف اليه – مسند
2) صفت – مفعول – متمم
3) قيد – نهاد – متمم
4) قيد – مضاف اليه – متمم  

  نکته 242
چنانچه ضماير متصل به اسم يا حرف بپيوندند داراي نقش اضافي يا مضاف اليه هستند .

1- نقش ضمير متصل ”ش“ كدام است ؟
” اين راه را نهايت صورت كجا توان بست
كش صد هزار منزل بيش در بدايت “

1) متمم
2) مضاف اليه
3) مفعول
4) نهاد  

  2- در مصراع :” هرگز نميردآنكه دلش زنده شد به عشق “ كلمات ” هرگز – ش - عشق “ چه نقشي دارند ؟

1) قيد – مضاف اليه – مسند
2) صفت – مفعول – متمم
3) قيد – نهاد – متمم
4) قيد – مضاف اليه – متمم  

  نکته 243
گاهي ضماير متصل در جايي غير از جاي اصلي خود به كار مي روند در اين صورت بهتر آن است كه ضمير متصل را به صورت ضمير منفصل در آوريم تا شناخت نقش آن آسان تر باشد .

1- ضمير ”ت “ در بيت زير چه نقشي دارد ؟
” اي تهيدست رفته در بازار
ترسمت پر نياوري دستار “

1) مفعولي
2) اضافي
3) متممي
4) فاعلي  

  2- ”ت“ در بيت زير چه نقشي دارد ؟
” بكوبمت زآن گونه امروز يال
كزين پس نبيند تو رازنده زال “

1) متمم
2) مضاف اليه
3) مفعول
4) نهاد  

  نکته 244
چنانچه نهاد اختياري كلمه ي مشخصي نباشد شناسه ها ( نهاد اجباري ) ضمير پيوسته به حساب مي آيند .

1- در بيت زير چند ضمير هست ؟
” خواجه با خود گفت كاين پند من است
راه او گيرم كه اين ره روشن است “

1) سه
2) چهار
3) پنج
4) شش  

  2- در بيت :” مسلمانان مرا وقتي دلي بود
كه با وي گفتمي هر مشكلي بود “
چند ضمير هست ؟

1) يك
2) دو
3) سه
4) چهار  

  نکته 245
ضماير مشترك ضمايري هستند كه شخص معيني ندارند و براي اول شخص ، دوم شخص و سوم شخص در مفرد و جمع يكسان به كار مي روند اين ضماير عبارتند از :
خود– خويش - خويشتن

1- ”خويشتن “ در مصراع :” بود حرمت هر كس از خويشتن “ از نظر دستوري چيست ؟

1) ضمير مشترك
2) صفت بياني
3) ضمير شخصي منفصل
4) صفت نسبي  

  2- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي .....ضمير مشترك وجود دارد ؟

1) مشو غرّه بر حسن گفتار خويش
2) كوه يحيي را نه سوي خويش خواند
3) خود گليم خويش را بافيده اند
4) اين مگر خويش است با آن طوطيك ؟  

  نکته 246
چنانچه كلمه ي ” خويش “ در معني خويشاوند يا منسوب خانوادگي به كار رود اسم است نه ضمير مشترك .

1- با توجه به عبارت زير كدام گزينه درست است ؟
” برادر كه در بند خويش است نه برادر نه خويش است “

1) هر دو ” خويش “ ضمير مشترك هستند
2) خويش اول ضمير مشترك و خويش دوم اسم است
3) خويش اول اسم و خويش دوم ضمير مشترك است
4) هر دو خويش اسم است  

  2- در كدام گزينه ضمير مشترك نيست ؟

1) خويش بيگانه مشو تا نخورم خون جگر
2) خويش را در خويش پيدا كن كمال اين است و بس
3) خويشتن خويش را رونده گمان بر
4) خويش را بي سبب عزيز مدان  

  نکته 247
كلمات كه ( چه كسي ) ، كجا ، كي ( چه وقت ) ، كي ( چه كسي ) همواره ضمير پرسشي هستند.

1- با توجه به عبارت :
” به كجا چنين شتابان / گون از نسيم پرسيد “ كدام عبارت نادرست است ؟

1) جمله اول وابسته و جمله دوم هسته
2) كجا=صفت پرسشي
3) كجا=ضمير پرسشي و به كجا قيد
4) پرسيد = مضارع ساده  

  2- با توجه به بيت زير كدام گزينه نادرست است ؟
” از دست و زبان كه برآيد
كز عهده شكرش به درآيد “

1) كه = ضمير پرسشي
2) ش ضمير متصل و مضاف اليه
3) برآيد =مضارع التزامي
4) برآيد=مضارع اخباري

نکته 248
قيد : كلمه اي است كه درباره ي انجام فعل توضيحي ارائه مي دهد به بيان ساده تر انجام فعل را در مفهومي مقيّد مي سازد .

1- با توجه به بيت :
” چه زنم چو ناي هر دم زنواي شوق او دم
كه لسان غيب خوش تر بنوازد اين نوارا“
همه ي گزينه ها به جز گزينه ي ....قيد است .
1) هردم
2) دم
3) خوش تر
4) چه

2- در بيت :
” تا به تحقيق مرا منزل و ره ننمايي
يك دم آرام نگيرم نفسي دم نزنم “
چند قيد هست ؟
1) يك
2) دو
3) سه
4) چهار

نکته 249
اگر كلمه اي بين يك تركيب وصفي قرارگيرد و مقدار صفت را مشخص كند نقش قيد دارد . اخلاق خوب = اخلاق بسيار خوب

1- در عبارت زير كدام كلمه نقش قيد دارد ؟
” نيت شرك در امت من از حركت آرام مورچه ي سياه برصخره ي سخت در شبي نيك تاريك مخفي تر است “
1) آرام
2) سياه
3) سخت
4) نيك

2- با توجه به عبارت :
” درّاعه و ردايي سخت پاكيزه “ كدام واژه نقش قيد دارد ؟
1) سخت
2) پاكيزه
3) سخت پاكيزه
4) درّاعه

نکته 250
اگر كلمه اي قبل از مسند بيايد و مقدار مسند را مشخص كند نقش قيد دارد .

1- نام دستوري ” عظيم “ در عبارت ” مامون الرشيد عظيم حاضر جواب بوده است “ كدام است ؟
1) مضاف اليه
2) متمم
3) صفت
4) قيد

2- در بيت زير كدام كلمه قبل از مسند قرار گرفته و داراي نقش قيد است ؟
” اي زبان تو بس زياني مرمرا / چون تويي گويا چه گويم من تورا “
1) زبان
2) زيان
3) بس
4) مر

نکته 251
اگر كلمه اي حالت ظاهري نهاد يا مفعول را مشخص كند و پس از صداي كسره نباشد نقش قيد دارد .

1- در بيت :
” ديدمش خرم وخندان قدح باده به دست
وندر آن آينه صدگونه تماشا مي كرد “
كدام كلمات نقش قيد دارند ؟
1)خرم
2) خندان
3) قدح باده به دست
4) خرم وخندان وقدح باده به دست

2- در بيت زير چند قيد آمده است ؟
” خروشان همي رفت نيزه به دست
كه اي نامداران يزدان پرست“
1) چهار قيد
2) سه قيد
3) دو قيد
4) يك قيد

نکته 252
گروه قيدي بر خلاف گروه اسمي و گروه فعلي قابل حذف است .

1- در بيت :” اگر گرد كسي بسيار گردي
اگرچه بس عزيزي خوار گردي “
چند قيد و چند مسند هست ؟
1) 1 ،2
2) 2، 2
3) 2، 3
4) 3، 3

2- در بيت زير به ترتيب از راست به چپ چند ضمير و چند قيد وجود دارد ؟
“ عمر گرانمايه در اين صرف شد
تا چه خورم صيف و چه پوشم شتا“
1) 3، 4
2) 4، 3
3) 2، 5
4) 5، 2

نکته 253
اگر كلمه اي مقدار يك قيد را مشخص كند و يا تعجب گوينده را از قيد برساند خودش هم نقش قيدي دارد .
1- در عبارت زير كدام كلمه ” قيدِقيد “ است ؟
” برادرم آقا ميرزا ، نزد ميرزاي كلهر مشق كرده و خيلي خوب مي نوشت “
1) نزد
2) خيلي
3) خوب
4) خيلي خوب

2- با توجه به مفهوم بيت :
” مي نويسم نامش اول وز قفا / مي نگارم نامه ي عشق و وفا “
چه نوع قيدي را مي توان معادل ” از قفا “ ذكر كرد ؟
1) ترتيب
2) تكرار
3) تدريج
4) كيفيت

نکته 254
قيد از نظر مفهوم داراي معاني مختلفي است .

1- در بيت زير كلمات ” پرشرم “ و ”نرم “ داراي چه مفهومي هستند ؟
” رخ شاه كاووس پرشرم ديد
سخن گفتنش با بسر نرم ديد“
1) قيد حالت – قيد كيفيت
2) قيد كيفيت – قيد حالت
3) هر دو قيد حالت
4) هر دو قيد كيفيت

2- نوع قيدهاي ” امروز – پايين – آهسته “ كدام است ؟
1) حالت–كيفيت–تدريج
2) زمان –مكان –كيفيت
3) زمان-مقدار-كيفيت
4) كيفيت-مكان-مقدار

نکته 255
كلمه ي ”مگر“ مي تواند گاهي قيد شك و ترديد و گاهي قيد تمنا و آرزو باشد .

1- با توجه به بيت :
” اي كه پنجاه رفت و در خوابي
مگر اين پنج روز دريابي “
” مگر“ چه نوع قيدي است ؟
1) قيد پرسش
2) قيد شك وترديد
3) قيد استثناء
4) قيد تمنا وآرزو

2- با توجه به بيت :
” مگر كز شمار تو آيد پديد
كه نوبت به فرزند من چون رسيد “
،”مگر“ در چه مفهومي به كار رفته است ؟
1) شك وترديد
2) اتفاق
3) استثنا
4) پرسش  

  نكته ها:
برخي از انواع قيود ، فك اضافه ، مفاهيم پسوندها و...

  نکته 256
واژه ي ”مگر“ مي تواند گاهي قيد پرسش ، گاهي قيد استثنا و گاهي قيد اتفاق باشد.

1- ” مگر “ در كدام گزينه مفهومي متفاوت دارد؟

1) مگر از آتش دوزخ بودش روي رهايي
2) مگر آدمي نبودي كه اسير ديو ماندي
3) مگر آتش تيز پيدا كند
4) مگر اين پنج روز دريابي  

  2- با توجه به عبارت :” به اتفاق دو كودك نزديك شبلي نشسته بودند يكي پسر منعمي و ديگر پسر درويشي ، در زنبيل اين پسر منعم مگر پاره اي حلوا بود و در زنبيل اين پسر درويش نان خشكيده بود “
” مگر “ چه نوع قيدي است ؟

1) اتّفاق
2) پرسش
3) شك وترديد
4) استثنا  

  نکته 257
واژه هايي كه هميشه قيدند ، قيد مختص و كلماتي كه اسم يا صفت اند اما گاهي در جمله قيد واقع مي شوند ” قيد مشترك “ ناميده مي شوند.

1- كدام واژه قيد مختص نيست ؟

1) فقط
2) هرگز
3) آهسته
4) البته  

  2- در كدام گزينه ”سبك“ قيد مختص نيست ؟

1) سبك سوي پيران آن كشورش
2) سر در ديگ كرد سبك برآورد
3) سبك طوق و زنجير از او باز كرد
4) اين چنين بايد سفر كرد سبك زاد و كم خطر  

  نکته 258
حرف ” را “ در زبان فارسي مفاهيم مختلفي را مي رساند .

1- در مصراع ” اندكي رنجه شد او را آنگ “ نوع را :

1) فك اضافه است
2) حرف اضافه است
3) نشانه ي مفعول است
4) زايد است  

  2- معني ” را “ در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟

1) فلك را سقف بشكافيم
2) خداي را شكر گزاريم
3) نامه را عنوان كنيم
4) جامه را پول بپردازيم  

  نکته 259
چنانچه حرف “ را “ بين مضاف و مضاف اليه فاصله بيندازد ” فك اضافه “ است .

1- حرف ” را “ در مصراع :” نيستم اين شهر فاني را زبون “ علامت چيست ؟

1) مفعول
2) اضافه
3) ربط
4) فك اضافه  

  2- نوع ” را “ در كدام گزينه با گزينه هاي ديگر متفاوت است ؟

1) امير را دل به حال آن بنده بسوخت
2) دل مي رود ز دستم صاحب دلان خدارا
3) فلك را سقف بشكافيم و طرحي نو در اندازيم
4) نيت را معني قصد است .  

  نکته 260
گاهي حرف ” را“ پس از مفعول مي آيد كه نشانه ي مفعول است و زماني معني حرف اضافه را مي رساند.

1- معني ” را “ در كدام جمله با جمله هاي ديگر متفاوت است ؟

1) دشمنان را امان دهيم
2) آسمان را تسخير كنيم
3) زمان را دريابيم
4) جهان را آبادكنيم  

  2- در كدام گزينه ” را “ به معني ” به “ به كار رفته است و حرف اضافه است ؟

1) گفت نزديك والي را سرا آنجا شويم
2) گفت تا داروغه را گوييم در مسجد بخواب
3) گفت مي بايد تو را تا خانه قاضي برم
4) بگفتا گر كند چشم تو را ريش ؟  

  نکته 261
گاهي لفظ ” مر“ همراه با ” را “ به كار مي رود كه در اين صورت تاكيدي است براي حرف ” را“ و تابع حرف ” را“ است .

1- با توجه به بيت : “ محرم اين هوش جز بيهوش نيست مر زبان را مشتري جز گوش نيست“ ” مر“ چه نوع حرفي است ؟

1) حرف اضافه
2) فك اضافه
3)حرف اختصاصي
4) نشانه مفعول  

  2- با توجه به عبارت :” شيخ گفت مرمريد را : اگر خاموش باشي من تو را چيزي آموزم كه از اين مِحَن باز رهي “ ، ”مر “ در چمله ي اول و ” را“ در جمله ي سوم به ترتيب چه نوع حروفي هستند ؟

1) حرف اضافه – نشانه ي مفعول
2) نشانه ي مفعول – حرف اضافه
3) هردو حرف اضافه هستند
4) هر دو نشانه ي مفعول هستند  

  نکته 262
حرف ” كه “ مي تواند مفاهيم مختلفي را داشته باشد .

1- با توجه به بيت :
” كه گفتت برو دست رستم ببند؟
نبندد مرا دست چرخ بلند “
، ”كه “ چه نوع كلمه اي است ؟

1) حرف ربط
2) حرف اضافه
3) ضمير پرسشي
4) ضمير مبهم  

  2- ”كه “ در مصراع :” گفتا كه : كه را كشتي تا كشته شدي زار “ به ترتيب چيست ؟

1) حرف ، حرف
2) حرف ، ضمير
3) ضمير ، حرف
4) ضمير ، ضمير

نکته 263
چنانچه ” كه “ در معني ” كسي “ هر كه يا هر كسي به كار رود ضمير مبهم است .

1- با توجه به بيت :
” گرمن از دوست بنالم نفسم صادق نيست
خبر از دوست ندارد كه ز خود باخبر است “
”كه“ چه نوع كلمه اي است ؟
1)حرف اضافه
2) ضمير پرسشي
3) ضمير مبهم
4) حرف ربط

2- با توجه به بيت زير ”كه “ چه نوع كلمه اي است
” گوشم به راه تا كه خبر مي دهد ز دوست
صاحب خبر بيامد و من بي خبر شدم “
1) ضمير مبهم
2) حرف اضافه
3) پيوند وابسته ساز
4)پيوند هم پايه ساز

نکته 264
جنانچه ”كه “ پس از صفت تفضيلي بيايد حرف اضافه است .

1- با توجه به بيت زير ” كه “ چه نوع كلمه اي است ؟
” كم آواز هرگز نبيني خجل
جوي مشك بهتر كه يك توده گل “
1) حرف اضافه
2) ضمير مبهم
3) پيوند وابسته ساز
4) ضمير پرسشي

2- با توجه به بيت زير كدام گزينه نادرست است ؟
” سرم از خداي خواهد كه به پايش اندر افتد
كه در آب مرده بهتر كه در آرزوي آبي “
1) مصراع دوم يك تمثيل است
2) كه اول حرف ربط و كه دوم حرف اضافه است
3) كه اول حرف اضافه و كه دوم حرف ربط است
4) ش در مصراع اول مضاف اليه است

نکته 265
” گر “ هميشه پيوند وابسته ساز نيست و اين حرف در شاهنامه ي فردوسي در معني ”يا“ به كار رفته است .

1- با توجه به بيت :
”تو شاهي وگر اژدها پيكري
بيايد بدين داستان داوري “
كدام گزينه نادرست است ؟
1) ” گر“ در معني اگر به كار رفته است
2) ”گر“ در معني ”يا“ است
3) اژدها پيكر مسند است
4) ” شاه “ نقش مسند دارد

2- در بيت :”چه بايد مرا جنگ زابلستان
وگر يا جنگ ايران وكابلستان“
واژه ي ”گر“ در چه معني بكاررفته است؟
1) اگر
2) اگرچه
3) چه
4) يا

نکته 266
”چو“ و ”چون “ اگر در معني ” مثل و مانند “ باشند حرف اضافه هستند .

1- ”چون“ در كدام گزينه حرف اضافه است ؟
1) چون ببيني كن زحال ما بيان
2) چون شنيد آن مرغ كان طوطي چه كرد
3) خويشتن آراي مشو چون بهار
4) بشنو از ني چون حكايت مي كند

2- با توجه به بيت زير كدام گزينه نادرست است ؟
”روزها گر رفت ، گو رو باك نيست
تو بمان اي آنكه چون تو پاك نيست “
1) بيت هفت جمله است
2) ” چون “ حرف اضافه است
3) باك و پاك جناس هستند
4) ”چون “ پيوند وابسته ساز است

نکته 267
پسوند ”ك“ دارنده مفاهيم مختلفي است ضماير پسوند ” چه “ هميشه تصغير نيست .

1- همه ي گزينه ها از جهتي همگوني دارند به جز گزينه ي ........
1) پشمك
2) طوطيك
3) عروسك
4) چنگك

2- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي ......” چه “ پسوند تصغير است ؟
1) تپانچه
2) كمانچه
3) تربچه
4) پيازچه

نکته 268
اسمي كه به ظاهر مفرد باشد ولي مفهوم جمع را برساند در زبان فارسي اسم جمع ناميده مي شود ضمنا گاهي شكل ظاهري اسم همچون بن فعل است .

1- در مصراع :” بفرمود تا لشكر آراستند “ ،” لشكر “ چه كلمه اي است ؟
1) اسم خاص
2) اسم جمع
3) ضمير مبهم
4) اسم مفرد

2- نوع كلمه ي ” داد“ در مصراع : ” مي پذير ي ظلم را چون داد از او “ چيست ؟
1) فعل متعدّي
2) فعل لازم
3) ماضي ساده
4) اسم ساده

نکته 269
پسوند ها مي توانند مفاهيم گوناگوني را برسانند

1- ساخت دستوري كدام كلمه با كلمات ديگر متفاوت است ؟
1) سحرگاه
2) چراگاه
3) دانشگاه
4) نمايشگاه

2- نام دستوري كدام با كلمات ديگر فرق دارد ؟
1) تيردان
2) نمكدان
3) كاردان
4) گلدان

نکته 270
در ساخت واژه به اجزاي تشكيل دهنده ي آن ها دقت داشته باشيم .

1- نوع و ساختار دستوري كدام كلمه با كلمات ديگر متفاوت است ؟
1) دادستان
2) كوهستان
3) گورستان
4) قبرستان

2- كدام كلمه از تركيب اسم و بن فعل است ؟
1) جهانبان
2) زيركسار
3) دست آويز
4) چمنزار  

  نكته ها:
ضماير اشاره ، مشتق مركب ، قواعد تركيب ، قواعد نحوي و...

  نکته 271
چنانچه دو كلمه لفظا يكسان باشند ولي از نظر نوشتن ومعني كردن با هم فرق داشته باشند اسم متشابه هستند .

1- دو كلمه ي ” خواستن “ و ” خاستن “ در مقايسه ي اسمي چه نسبتي دارند ؟

1) متشابه
2) متضاد
3) مترادف
4) هم خانواده  

  2- نسبت دو كلمه ي ” خوار “ و ”خار “ مانند كدام گزينه است ؟

1) سمين – ثمين
2) عزب – عذب
3) عمر و زيد
4) خوف و رجا  

  نکته 272
ممكن است در يك بيت چند صفت و يا چند ضمير بيايد .

1- در بيت زير چند صفت آمده است ؟
” يكي بي زيان مرد آهنگرم
ز شاه آتش آيد همي بر سرم“

1) چهار
2) سه
3) دو
4) يك  

  2- در بيت زير چند ضمير آمده است ؟
” بدو گفت مهتر به روي دژم
كه برگوي تا از كه ديدي ستم “

1) دو
2) سه
3) يك
4) چهار  

  نکته 273
در شمارش تعداد ضميرها ، به انواع ضماير دقت داشته باشيم .

1- بيت زير چند ضمير دارد ؟
” داني كدام خاك بر او رشك مي برم
آن خاك نيكبخت كه در رهگذار اوست “

1) سه
2) چهار
3) پنج
4) شش  

  2- در بيت زير چند ضمير وجود دارد ؟
” كه رستم منم كم مماناد نام
نشيناد ب ماتمم پور سام “

1) سه
2) شش
3) پنج
4) چهار  

  نکته 274
ضماير متصل ، منفصل ، ضماير مشترك و ضمير مبهم مي توانند با هم در يك عبارت قرار گيرند.

1- در بيت زير چند ضمير هست ؟
” همه زير دستيم وفرمان پذير
تويي ياوري ده تويي دستگير “

1) سه
2) چهار
3) پنج
4) شش  

  2- در عبارت :” هر كه با دانا تر از خود بحث كند كه بدانند كه داناست بدانند كه نادان است “ چند ضمير هست ؟

1) چهار
2) پنج
3) شش
4) هفت  

  نکته 275
كلمات ” اين و آن “ گاهي صفت يا ضمير اشاره هستند و گاهي ممكن است ضمير مبهم باشند .

1- در كدام بيت (اين و آن ) ضميرند ؟

1) آن دگر پخت همچنان هوسي / وين عمارت به سر نبرد كسي
2) بكوبمت زآن گونه امروز يال / كزين پس نبيند تو را زنده زال
3) چوبشنيد اسفنديار اين سخن / از آن شير پرخاشجوي كهن
4) همي زوركرد اين برآن ، آن براين / نجنبيد يك شير از پشت زين  

  2- با توجه به بيت زير ” اين و آن “ از چه نوع به حساب مي آيند ؟
” دلا تاكي در اين زندان فريب اين و آن بيني
يكي چاه ظلماني برون شو تا جهان بيني “

1) ضمير مبهم
2) ضمير اشاره
3) صفت اشاره
4) اين صفت اشاره و ”آن“ ضمير اشاره  

  نکته 276
هسته ي گروه اسمي هميشه اسم است .
1- هسته ي گروه اسمي عبارت :” اين هر دو جلد كتاب شاهنامه ي فردوسي “ كدام است ؟

1) شاهنامه
2) فردوسي
3) جلد
4) كتاب  

  2- كدام كلمه در عبارت زير هسته ي گروه اسمي است ؟
” نگرش حاكم بر آموزش ادبيات فارسي ، در دانشگاه هاي ما ، نگرش لغوي و دستوري بوده است نه هنري“

1) نگرش
2) آموزش
3) فارسي
4) دانشگاه  

  نکته 277
در ساختمان واژه ي ” مشتق مركب “ حداقل دو تكواژ آزاد و يك ”وند“ وجود دارد ضمنا مضاف ممكن است داراي چند مضاف اليه باشد .

1- كدام گزينه اسم ” مشتق مركب “ نيست ؟

1) دانشجو
2) نامه رسان
3) ناخوشايند
4) حقوق بگير  

  2- در تركيب زير چند مضاف اليه وجود دارد ؟
” ديوارِ باغ ِ كدخداي ِ شهر بزرگ تهرانِ قديم “

1) پنج
2) شش
3) سه
4) چهار

نکته 278
در هنگام ساختن تكواژها يا واژه هايي كه از اجتماع چند واج ساخته مي شوند بايد به الگوهاي سه گانه ي هجايي پايبند باشيم .

1- با توجه به قواعد واجي كدام يك از الگوهاي زير در تشكيل واژه ها يا تكواژ ها دخيل نمي باشد ؟
1) صامت + مصوت + صامت + صامت
2) صامت + مصوت
3) مصوت +صامت
4) صامت + مصوت + صامت

2- تعداد مصوت ها در كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) قلم كاري
2) چسبيدن
3) ترسيدن
4)گريستن

نکته 279
قواعد تركيب عبارتند از :
1- قواعد واجي
2- قواعد هم نشيني
3- قواعد نحوي
4- قواعد معنايي
5- قواعد كاربردي

1- چرا استفاده از تكواژ هايي مانند ”پِچش “ طبق الگوي ”صامت +مصوت+ صامت + صامت “ درست نيست ؟
1) زيرا در زبان فارسي واج هايي كه واجگاه مشترك يا نزديك به هم دارند معمولا نمي توانند بدون فاصله در كنار هم قرار گيرند
2) زيرا اين تكواژ از صافي قاعده نحوي عبور نكرده است
3) زيرا معيارهاي قاعده هم نشيني رعايت نشده است
4) زيرا دو ساكن در كنار هم قرار گرفته كه اجتماع آنها درست نيست

2- توليد واحد زباني ” اميركبير دولتي دبيرستان “ با كدام قاعده ي زباني سازگاري ندارد ؟
1) هم نشيني
2) واجي
3) معنايي
4) كاربردي

نکته 280
در زبان فارسي واج هايي كه واج گاه مشترك يا نزديك به هم دارند معمـــولا نمي توانند بي فاصله در كناريكديگر قرار گيرند .

1- واج هايي كه واج گاه مشترك دارند طبق كدام يك از قواعد تركيب نمي توانند بي فاصله كنار هم قرار گيرند ؟
1) كاربردي
2) معنايي
3) هم نشيني
4) واجي

2- كدام گزينه نادرست است ؟
1) ” وَتْدْ “ خلاف قاعده ي واجي است
2) ”پَرْ“ امكان وجود هجا بدون مصوت ممكن نيست
3) ”خانه ي علي خوب“ قواعد هم نشيني رعايت نشده
4) ”شْچْدْ “ زيرا قواعد واجي و كاربردي رعايت نشده

نکته 281
زبان شناسان اعتقاد دارند كه هيچ زباني از كليه ي امكانات هم نشيني تكواژها و واژه هايش استفاده نمي كند .
1- صورت هاي ممكن غير رايج گروه هاي اسمي را ........ گويند .
1) ذخير ه هاي زباني
2) ذخيره هاي اسمي
3) جمله سازي
4) قواعد هم نشيني

2- منظور زبان شناسان از اصطلاح ” ذخيره هاي زباني “ با توجه به قواعد هم نشيني تكواژ ها و واژه ها چيست ؟
1) صورت هاي عير ممكن رايج گروه هاي اسمي
2) صورت هاي ممكن غير رايج گره هاي اسمي
3) صورت هاي رايج گره هاي فعلي
4) صورت هاي ممكن رايج گره هاي قيدي

نکته 282
قواعدي كه به ما كمك مي كنند كه از تركيب تكواژ ها و واژه هاي مناسب ، گره هاي اسمي ، قيدي و فعلي مناسب توليد كنيم به قواعد هم نشيني معروف اند .

1- توليد واحد زباني ” امير كبير دولتي دبيرستان “ و ” برمي گشته اند داشته اند “ به ترتيب با كدام قواعد سازگاري ندارد ؟
1) معنايي / نحوي
2) نحوي / هم نشيني
3) هم نشيني / هم نشيني
4) معنايي / هم نشيني

2- همه ي گزينه ها به جز گزينه ي .........از نظر قواعد معنايي نادرست است .
1) كتاب پرنده را شكار كرد
2) دانش آموز در درس خواندن كوشا هستند
3) كيفم با دلخوري مدادش را تراشيد
4) پرنده آسممان آبي را نشانده است

نکته 283
قواعد دقيقي بر زبان حاكم است كه به هر گروهي – گرچه از صافي قواعد هم نشيني گذشته باشد اجازه نمي دهد در كنار گروه ديگر بنشيند اين قواعد به ” قواعد نحوي “ معروف اند .

1- چرا استفاده از جمله ي ” من ، من را درآيينه ديدم “ در ست نيست ؟
1) زيرا مطابق معيارهاي زباني قواعد نحوي نيست
2) زيرا مطابق معيارهاي زباني قواعد هم نشيني نيست
3) زيرا مطابق معيارهاي زباني قواعد كاربردي نيست
4) زيرا مطابق معيار هاي زباني قواعد واجي نيست

2- با توجه به عبارت زير منظور از ”صافي بسيار دقيق “ كدام گزينه است ؟
” يك صافي بسيار دقيق جمله ها را قبل از توليد بررسي مي كند و در صورتي كه مطابق معيار هاي زبان باشد اجازه ي توليد آن را مي دهد “
1) قواعد هم نشيني
2) قواعد كاربردي
3) قواعد واجي
4) قواعد نحوي

نکته 284
قواعدي در زبان وجود دارد كه به ما كمك مي كند تا جمله هايي با معنا بسازيم و آنها را در موقعيت هاي مناسب به كار بريم اين قواعد به ”قواعد معنايي “ معروف اند

1- دليل عدم جواز جمله ي ” چوپانان ، آسمان آبي را رسيدند “ به فارسي نوشتاري معيار كدام قاعده از قواعد تركيب است ؟
1) نحوي
2) هم نشيني
3) واجي
4) معنايي

2- در عبارت ” پرنده آسمان آبي را نشانده است “ كدام قاعده ي زباني رعايت نشده است ؟
1) قاعده ي نحوي
2) قاعده ي هم نشيني
3) قاعده ي واجي
4) قاعده ي معنايي

نکته 285
قواعدي خاص به ما كمك مي كنند تا هر جمله را در جايگاه خودش به كار بريم كه به آن ها قواعد كاربردي مي گويند .

1- اگر كسي از ما بپرسد ” امروز به كجا مي رويد؟“ و ما در پاسخ بگوييم :” شيشه شكستني است “ آيا اين جمله براي استفاده و برقراري ارتباط درست و مناسب است ؟ چرا ؟
1) خير ، زيرا معيارهاي قواعد كاربردي رعايت نشده است
2) خير – زيرا معيارهاي قواعد معنايي در آن رعايت نشده است
3) بله – زيرا از نظر قواعد نحوي درست است
4) بله – زيرا از نظر معيارهاي حاكم بر قواعد واجي درست نيست

2- قواعدي خاص كه به ما كمك مي كنند تا هر جمله اي در جايگاه خودش به كار رود چه نام دارد ؟
1) هم نشيني
2) كاربردي
3) نحوي
4) واجي